Open science (open wetenschap) is sinds een paar jaar de nieuwe standaard, zowel in Nederland als in het buitenland. Open science wil wetenschappelijk onderzoek voor de hele samenleving toegankelijk maken. Dat betekent bijvoorbeeld dat je inzicht geeft in het proces en de uitkomsten van het onderzoek. Ook deel je die met de maatschappij.
Ook voor de KB zijn de principes van open science leidend. We willen de verbinding leggen tussen de samenleving en de wetenschap. Daarmee maken we het voor iedereen makkelijker om onderzoek te doen. Zo zorgen we ervoor dat mensen zich zoveel mogelijk kunnen ontwikkelen, een leven lang.
We geven open science vorm op de volgende manieren:
- We maken wetenschappelijke open access-publicaties beter toegankelijk via verschillende bibliotheekdiensten.
- We zorgen ervoor dat wetenschappelijke publicaties ook in de toekomst toegankelijk blijven.
- We richten onze dataservices zo in dat de wetenschap ze kan gebruiken. Daarbij willen we onze data volgens de principes van open science vormgeven.
- We steunen wetenschappelijke projecten op het gebied van open access.
Wat wij doen
Toegang tot meer open access-publicaties
Wanneer je niet aan de universiteit verbonden bent, bijvoorbeeld als student of onderzoeker, kun je vaak niet meer bij de bronnen die je in de bibliotheek van de universiteit vindt. In ons bronnenoverzicht filter je simpelweg de bronnen die vrij toegankelijk zijn. Ook hebben leden van de KB toegang tot LeanLibrary. Als de KB zelf onderzoek publiceert, stellen de auteurs dat beschikbaar via het gratis platform Zenodo.
Wetenschappelijke publicaties toegankelijk houden voor de toekomst
De KB slaat alle teksten op die in en over Nederland zijn uitgegeven, ofwel in een papieren of een digitale vorm. Dat gebeurt in het eigen magazijn van de KB: het (e)Depot van Nederlandse publicaties. De KB bewaart daarmee ook alle digitale publicaties van Nederlandse wetenschappelijke uitgevers. Daarnaast bewaart de KB de inhoud van de archieven van 13 universiteiten, de zogenaamde Institutional Repositories. Hiermee bewaart de KB de output van bijna alle Nederlandse universiteiten.
Dataservices voor wetenschappelijk gebruik
De wetenschap is nergens zonder data. De KB heeft samen met haar netwerkpartners in het digitale erfgoed heel veel data in huis. Die maakt de KB toegankelijk voor iedereen die de collectie van de KB wil onderzoeken via bijvoorbeeld Delpher en DBNL. Via het KB Lab kunnen onderzoekers aan Nederlandse universiteiten experimenteren met datasets en tools van de KB. De KB organiseert in de komende jaren de data steeds meer volgens de open science-principes van FAIR Data: vindbaar, toegankelijk, interoperabel en herbruikbaar.
Om in de toekomst data nog beter beschikbaar te maken, neemt de KB al een tijd deel aan Clariah. Dat is een Nederlands netwerk voor onderzoekers in de geesteswetenschappen, zoals geschiedenis en talen. Binnen Clariah werken organisaties samen om digitale bronnen voor onderzoekers zo aan te bieden dat ze er makkelijk zelf mee aan de slag kunnen. Ook dit gebeurt volgens de uitgangspunten van FAIR. Ook maken we onze databestanden waarop geen rechten zitten beschikbaar via diensten van Wikimedia.
Steun aan projecten rondom open access
Vooral in de geesteswetenschappen en de sociale wetenschappen, zoals psychologie, is open access een uitdaging. Er worden veel boeken uitgebracht, waarvan de inhoud lang niet altijd vrij beschikbaar is. De KB ondersteunt daarom projecten die zorgen voor een betere structuur, zoals de Open Library of Humanities, Punctum Books en het OAPEN Library Program.
De KB en het Nationaal Programma Open Science (NPOS)
- Nationaal Plan Open Science (2017)
- Open Access publiceren voor KB-medewerkers (geconsolideerd beleid in 2021)
- LeanLibrary geïmplementeerd in 2020
- Pagina Vrij toegankelijke publicaties vinden
- Deelname NPOS Adviesraad
- A practical guide to preprints: accelerating scholarly communication
