Share on facebook
Share on twitter
Share on linkedin
Blik van
buiten
Niets kan zo verhelderend zijn als een frisse blik van buiten. Wat kunnen we bijvoorbeeld leren van onze oosterburen in Keulen en Berlijn? Welke strategische keuzes maken zij in hun bibliotheken? Daarnaast krijg je op deze pagina inspiratie uit wel heel onverwachte hoek: de verzekeringswereld.
Blik van
buiten
Niets kan zo verhelderend zijn als een frisse blik van buiten. Wat kunnen we bijvoorbeeld leren van onze oosterburen in Keulen en Berlijn? Welke strategische keuzes maken zij in hun bibliotheken? Daarnaast krijg je op deze pagina inspiratie uit wel heel onverwachte hoek: de verzekeringswereld.
Twee programma’s van Kulturstiftung des Bundes
De bibliotheek als plek voor culturele uitwisseling
Het Duitse federale cultuurfonds Kulturstiftung des Bundes wil bibliotheken transformeren in plekken waar mensen met verschillende achtergronden ideeën kunnen uitwisselen. Hassan Soilihi Mzé van de Kulturstiftung vertelt over twee programma’s van het fonds die hieraan bijdragen.
“Bibliotheken zijn tegenwoordig meer dan plekken om te lezen of boeken uit te lenen”, zegt Soilihi Mzé. “Het zijn plekken waar mensen samenkomen.” Om bibliotheken te veranderen in ontmoetingsplaatsen voor mensen met verschillende achtergronden, heeft het fonds twee programma’s.
360° – Fund for New City Cultures
‘360° – Fund for New City Cultures’ is een vierjarig programma gericht op het verbeteren van de representatie van migranten in de culturele sector. Er nemen 39 culturele instellingen aan deel, waaronder musea, architectuurinstellingen en theaters. Sinds dit jaar nemen voor het eerst ook acht bibliotheken deel aan het programma.
Het 360°-programma financiert culturele initiatieven gericht op diversiteit en wil de culturele sensitiviteit van werknemers van de instellingen vergroten. “Diversiteit kun je niet alleen bereiken door geld te geven”, zegt Soilihi Mzé. “Instellingen moeten over mensen met de juiste mindset en tools beschikken om veranderingen door te voeren.” Mensen van de betrokken instellingen wisselen daarom jaarlijks ervaringen uit. Na afloop van het programma stellen zij aanbevelingen en maatregelen op om de eigen instelling diverser te maken.
Hochdrei – Changing City Libraries
Het andere programma, ‘Hochdrei – Changing City Libraries’, is specifiek gericht op bibliotheken. Het doel is om bibliotheken te veranderen in inclusieve ruimtes voor culturele uitwisseling. Het financiert projecten van vijftigduizend tot tweehonderdduizend euro voor bibliotheken in kleinere en middelgrote gemeenten.
‘
Diversiteit bereik je niet alleen door geld te geven.
’
Daarnaast biedt het programma studietrips aan bibliotheken in andere landen. Er zijn al verschillende trips geweest, ook naar Nederland. “We zijn laatst met een groep Duitse burgemeesters op bezoek geweest naar bibliotheken Amsterdam, Almere, Gouda en Apeldoorn,” zegt Soilihi Mzé. “Nederland heeft veel interessante innovaties.”
De bibliotheek in tijden van politieke verschuivingen
‘Bibliotheken staan voor strategische keuzes’
Hoe kunnen bibliotheken relevant blijven in tijden van gele hesjes? Voorzitter van de centrale en regionale bibliotheek in Berlijn, Volker Heller, vertelt hoe bibliotheken zichzelf opnieuw kunnen uitvinden als plaats van dialoog.
Volker Heller stelt vast dat politieke instituten in een structurele crisis verkeren. “We zien grote maatschappelijke veranderingen door de opkomst van technologie en door economische en demografische verschuivingen. Overal in Europa komen populistische partijen op, er zijn demonstraties van mensen met gele hesjes. Wat betekent dat voor de toekomst van de bibliotheek?”
‘
Bibliotheken zitten in de haarvaten van de samenleving.
’
Volgens Heller heeft de bibliotheek veel potentie als plaats van dialoog. “De bibliotheek van Berlijn heeft jaarlijks 9,5 miljoen keer contact met burgers. We hebben maar liefst tachtig afdelingen, we zitten in de haarvaten van de samenleving. Onderzoek laat zien dat burgers bibliotheken als betrouwbaar beschouwen. Dat biedt mogelijkheden.”
Nieuwe businessmodellen
De bibliotheek als plaats van dialoog betekent dat er nieuwe businessmodellen ontwikkeld moeten worden. Heller: “Traditioneel hebben bibliotheken een B2C businessmodel: business-to-consumer. We gaan naar een C2C model: consumer-to-consumer, of liever: citizen-to-citizen.”
Dit vraagt om strategische keuzes. “Je moet geld reserveren voor nieuwe programma’s, je hebt ander type ruimtes nodig en nieuw personeel. In Berlijn hebben we bijvoorbeeld de afdeling ‘Community projects’ opgericht die zich bezighoudt met culturele diversiteit.”
Risico’s nemen
Innoveren betekent risico’s nemen, zegt Heller. “Je steekt geld in iets nieuws, zonder dat je precies weet hoe het gaat lopen.” Wel waarschuwt hij tegen het innoveren om het innoveren. “Stel altijd de vraag: waarom doen we dit in een bibliotheek? En niet op een school, in een museum of op een andere plek? Wat is ons unique selling point?”
Tot slot moedigt hij de aanwezigen aan om simpelweg met vernieuwing te beginnen. Hij eindigt met een citaat van Erich Kästner: “Es gibt nichts Gutes, ausser man tut es!”
De bibliotheek als facilitator
‘Zoveel mogelijk interactie met burgers’
De bibliotheek in Berlijn wil graag functioneren als een plaats van dialoog. Jennifer Borsky vertelt hoe de bibliotheek daar concreet invulling aan geeft en hoe zij burgerparticipatie kan bevorderen. Borsky is projectmanager ‘themaruimtes’ van de centrale en regionale bibliotheek in Berlijn.
Themaruimtes worden iedere zes tot negen weken opnieuw ingericht rondom een thema, in samenwerking met andere instellingen zoals ministeries, musea en theaters, en kunstenaars, burgergroepen en activisten. Het is ook de plek voor workshops en discussies. “We zoeken zoveel mogelijk interactie met burgers”, zegt Borsky.
Liefde
Een van de themaruimtes ging over liefde. Een bekende straatartiest maakte een kunstwerk, er was een digitale installatie en er werden boeken over dit onderwerp uitgelicht. Er waren ook avonden in samenwerking met TransInterQueer, een stichting voor transseksuelen en queers in Berlijn. “Het project maakte veel verrassende reacties los”, zegt Borsky.
Hoe communiceer je over een project als je de invulling zoveel mogelijk open wilt houden? Dat is nog een hele uitdaging, vertelt Borsky. “We maken voor deze themaruimtes video-teasers die we tonen op schermen in de bibliotheek en verspreiden via sociale media. Daarnaast benaderen we actief kunstenaars, activisten en lokale organisaties. We bieden een podium aan mensen die een platform zoeken maar nog niet gehoord worden.”
‘
We bieden een podium aan mensen die niet gehoord worden.
’
Facilitator
Daarnaast probeert de bibliotheek van Berlijn actief in te spelen op behoeftes uit de gemeenschap. “We beschouwen onszelf als facilitator”, zegt Borsky. Een voorbeeld hiervan is ‘Baynatna’, wat ‘onder ons’ betekent in het Arabisch. Baynatna is een ‘bibliotheek in een bibliotheek’, gerund door een Arabische gemeenschap van literatuurliefhebbers die is voortgekomen uit een groep vluchtelingen uit Syrië en Jemen. Borsky. “Toen ze uit hun vorige pand moesten heeft de bibliotheek Berlijn deze literatuurliefhebbes ruimte aangeboden. Ze konden met boeken, meubels en al intrekken en als groep blijven voortbestaan.”
Innovatie bij de bibliotheek in Keulen
‘Wacht niet af, begin gewoon’
‘I have to change to stay the same’. Dit citaat van Willem de Kooning staat voor de uitdaging van de hedendaagse bibliotheek, zegt Hannelore Vogt, directeur van de stadbibliotheek in Keulen. In een drukbezochte workshop vertelt ze over verschillende initiatieven van haar bibliotheek om te innoveren, diverser en inclusiever te worden.
Een van de ambities van de bibliotheek is het bevorderen van digitale vaardigheden, vertelt Vogt. In workshops ‘digitale vaardigheden voor beginners’ leren ouderen de basis van het gebruik van een pc, tablet en e-reader, internet en sociale media. “Velen zijn geïnteresseerd in Tinder”, zegt Vogt lachend. “Daar helpen we graag bij.”
De bibliotheek beschikt over een makerspace, er zijn workshops robotica voor meisjes en middagen waar jongeren games testen en daarover bloggen. Het adagium luidt ‘tüfteln statt büffeln’: knutselen in plaats van buffelen. Vogt: “We willen jongeren laten experimenteren in een ongedwongen sfeer.”
‘
Laat perfectionisme achter je.
’
Design thinking
Een andere ambitie is het bevorderen van sociale en culturele diversiteit. Een voorbeeld is de opening van een nieuwe branche van de bibliotheek in Kalk, een wijk in Keulen met veel migrantenjongeren. “We hebben met behulp van een ‘design thinking’-programma onderzocht wat de bewoners willen”, vertelt Vogt. “Zo zorgen we ervoor dat de programmering aansluit bij hun wensen en behoeften.”
Er zijn boekencollecties in het Arabisch, Turks en Perzisch en bibliotheektours voor migranten. Daarnaast richt de bibliotheek zich op taalonderwijs. “We hebben ruimtes waar Duitssprekenden en mensen die andere talen machtig zijn elkaar taalles geven. Ook zijn er evenementen waarbij meertalige kinderboeken worden voorgelezen.”
Diversere werknemers
Tot slot wil de bibliotheek het werknemersbestand diverser maken, onder meer via stageprogramma’s voor jongeren met een migratieachtergrond. Ook krijgen de huidige werknemers diversiteitstraining. Een kernteam van acht interculturele experts delen hiertoe hun kennis en vaardigheden met de tweehonderd werknemers van de bibliotheek.
Vogts advies aan andere bibliotheken om te innoveren, luidt: begin gewoon. “Wij bibliothecarissen zijn perfectionisten”, zegt ze. “Probeer dat achter je te laten. Begin klein, ontdek wat werkt en ga steeds een stapje verder.”
Tien tips uit de verzekeringswereld
‘Zorg voor een échte baan’
Diversiteit betekent dat ook mensen met een arbeidsbeperking kunnen meedoen. Bij Achmea werken ze daaraan. Omdat ze anders een boete van vijfduizend euro krijgen voor elke niet-ingevulde werkplek. Maar vooral omdat het goed is om te kijken naar wat mensen wél kunnen. Wat kan de bibliotheekwereld daarvan leren? Tien tips van Martin van de Beek van Achmea.
- Wees je bewust van je onbewuste vooroordelen. Discriminatie gaat bijna altijd om voorkeur, niet om afkeer. Dat zijn onbewuste vooroordelen.
- Zorg niet alleen voor draagvlak, maar ook draagkracht. Van bovenaf is rugdekking nodig.
- Ga uit de beleidskamers en de werkvloer op, zodat je weet wat afdelingen verwachten.
- Begin gewoon. Bouw een verkenningsschip. Mythen en sagen zijn leuk, maar concrete verhalen werken beter.
- Ga bij de sollicitatie in gesprek over grenzen en acceptatie. Vraag nooit letterlijk naar de beperking, maar wat iemand nodig heeft om zijn werk het beste te kunnen doen.
- Laat collega’s goede voorbeelden zien. Misverstand is vaak dat ze denken dat deze mensen ziek zijn, maar wij hebben het laagste ziekteverzuim.
- Geef geen spek-en-bonen-plek maar een echte baan. Geen sociale werkplaats 2.0. Zulke banen hebben weinig duurzaamheid.
- Durf aan de voorkant te investeren: empoweren van zelfsturing, zelfvertrouwen en stoutmoedigheid.
- Geef een authentiek, concreet en oprecht antwoord wanneer onwelwillende medewerkers vragen wat we eraan hebben. Zet op intranet waarom je dat doet.
- Inclusie is niet samen dansen; het is samen het feestje organiseren. Medewerkers moeten kunnen doorgroeien naar leidinggevende posities waar ze kunnen meebeslissen over de koers. Mensen met een beperking zijn niet per definitie laag geschoold.
