Centsprenten

Centsprenten waren goedkope prenten. Tussen 1730 en 1930 werden ze gebruikt als krant, illustratie of beeldverhaal. Ze waren vooral bedoeld voor mensen die weinig geld hadden en voor kinderen. Ze werden per stuk verkocht. Ook gaven onderwijzers soms een prent als beloning aan hun leerlingen. Ze waren te koop voor 1 of meer centen. Ze worden ook wel kinderprenten of mannekensbladen genoemd.

Centsprenten werden in grote aantallen geproduceerd op goedkoop papier. Om kosten te besparen, werden prenten vaak zonder kleur of maar met een paar kleuren verkocht. Centsprenten werden in series uitgegeven. Ze zijn aan 1 kant gedrukt op ongevouwen vellen drukpapier (plano’s). De bladen zijn ongeveer 30 bij 40 centimeter groot. Er staan 1 of meerdere afbeeldingen met tekst op. De afbeeldingen zijn het belangrijkste. De teksten zijn kort en vaak op rijm. Wie de plaatjes en teksten maakten, weten we niet. De uitgevers en drukkers zijn wel bekend.

In Nederland en Vlaanderen zijn honderden miljoenen centsprenten gedrukt en verspreid. Toch zijn ze jammer genoeg slecht bewaard gebleven. De kwaliteit van het papier was niet goed. Ook hadden erfgoedinstellingen en particuliere verzamelaars lange tijd weinig interesse in centsprenten.

In de collectie van de KB vind je inmiddels zo’n 5.000 centsprenten uit de periode 1730-1900. De collectie bestaat uit veel schenkingen en een paar aankopen. Aernout Borms en Leny Borms-Koop schonken in 2007 en 2016 zo’n 2500 centsprenten aan de KB. In 2017 volgde een schenking van 170 prenten van Frits en Tineke Gerssen. Ook het Openluchtmuseum Arnhem geeft de KB vaak centsprenten die in hun collectie dubbel zijn. Schenkingen zijn nog steeds heel welkom.

Je kunt de prenten opzoeken via het CBK of de KB-catalogus. De prenten worden niet uitgeleend. Ze worden wel beschikbaar gesteld voor bruikleen door musea en andere instellingen. KB-klanten kunnen de prenten ter inzage aanvragen en bekijken in de leeszaal Bijzondere Collecties. Veel prenten zijn gedigitaliseerd en online beschikbaar, zodat je ze thuis op je scherm kunt bekijken. De links staan in het CBK en de KB-catalogus.

Centsprenten behandelen allerlei onderwerpen. Er zijn veel prenten met losse afbeeldingen van bijvoorbeeld schepen, soldaten, dieren, voedsel, werktuigen, beroepen, en verre volken. Er zijn ook verhalende prenten met sprookjes, moordverhalen, kluchten, historische gebeurtenissen, bijbelverhalen en nog veel meer. Een selectie van beroepen vind je op dit Pinterest-bord.