Recepten uit de oude Nederlandse keuken vinden

Zoek je het perfecte klassieke recept voor boerenkool? Of ben je benieuwd naar de ontwikkeling van de Nederlandse keuken door de eeuwen heen? Dan ben je bij de KB op de juiste plek. Je vindt bij ons een van de grootste collecties van Nederland over koken en eten in de afgelopen 5 eeuwen.

Bij de KB kun je zowel online als in de leeszalen door een enorme hoeveelheid boeken, kranten en tijdschriften bladeren. Naast teksten kun je ook oude afbeeldingen opzoeken.

Weet je al precies waarnaar je op zoek bent? Bijvoorbeeld naar een recept met schorseneren, eetbare bloemen of amandel erin, of voor krakelingen, koninginnesoep of aardappeltaart? Dan kun je daar gericht naar zoeken. Maar ook als je gewoon nieuwe inspiratie voor in de keuken wilt opdoen, ben je bij de KB op de juiste plek. En met onze bronnen kun je ook groter onderzoek doen naar bijvoorbeeld de eetcultuur uit de middeleeuwen of naar hoe de vegetarische keuken in Nederland begon.

Wat je zoektocht extra leuk maar ook uitdagend kan maken is dat oude teksten over koken en eten in oude versies van het Nederlands zijn geschreven. Sommige oude recepten kunnen voor de moderne lezer een kleine puzzel zijn. Niet alleen door het taalgebruik en spelling, maar ook omdat recepten vroeger anders werden geschreven dan we nu gewend zijn. De beschrijvingen waren vaak minder uitgebreid en er werd andere voorkennis van de lezer verwacht.

In het boek Het verleden op je bord: vijf eeuwen receptuur uit de culinaire collectie van de Koninklijke Bibliotheek (geschreven door Christianne Muusers) staan een heleboel oude recepten uit onze kookcollectie. Ze zijn ‘vertaald’ naar het Nederlands van nu en aangepast met ingrediënten die we nu kennen en kunnen krijgen.
 

We maken bij de KB heel veel papieren bronnen digitaal. Denk bijvoorbeeld aan tijdschriften, kranten en foto’s. Je kunt deze goed gebruiken om recepten op te zoeken en te vergelijken. 
Bij de KB zetten we deze oude papieren bronnen in zogenaamde ‘databases’ (een soort verzameling van bronnen) op het internet. Sommige zijn vrij toegankelijk. Je kunt er dus zonder te betalen in. We vinden het namelijk belangrijk om informatie zo open mogelijk aan te bieden.

De volgende gratis bronnen zijn handig voor het vinden van oude recepten: 

• Delpher: online databank met miljoenen pagina’s uit kranten, boeken en tijdschriften van vroeger. Je kunt filteren op tijdperk en soort uitgave. Dus als je alleen recepten wilt uit tijdschriften uit de jaren 50, dan kun je dat meteen instellen bij je zoekopdracht. Je vindt hier bijvoorbeeld een van de oudste Nederlandse kinderkookboeken: Anna, de kleine keukenmeid, uit de 19e eeuw. Of kijk in edities van het Kookboek van de Amsterdamsche Huishoudschool voor recepten uit grootmoeders tijd. Ga zelf op onderzoek uit in Delpher. 
• Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL): online databank met allerlei teksten van vroeger en nu uit het hele Nederlandse taalgebied. Je vindt hier onder andere het oudste Nederlandse kookboek: Een notabel boecxken van cokeryen. Dit boek verscheen rond 1514. Of lees in Natuurlijk kookboek van beproefde en ondervonden echte recepten voor een zindelijk huijshouden hoe je amandeltaart of citroenkoekjes kunt bakken volgens een recept uit de 18e eeuw. Ga naar de DBNL. 
• Het Geheugen: digitale beeldbank met schilderijen, tekeningen, foto’s, beeldhouwwerken, keramiek, postzegels, affiches en krantenknipsels uit meer dan 100 Nederlandse musea, archieven en bibliotheken. Niet alleen kun je hier allerlei kookgerelateerde foto’s vinden, maar bijvoorbeeld ook oude reclame over voedingsproducten en keukenapparatuur. Ga naar Het Geheugen.
   

De KB verzamelt en bewaart alle boeken, kranten en tijdschriften die in Nederland zijn verschenen. Dit doen we al sinds 1789; er is dus een hoop informatie te bij de KB. 
We willen alles wat we hebben zo veel mogelijk gratis online aanbieden, maar soms is dat niet mogelijk. Bijvoorbeeld omdat iemand anders de rechten nog heeft op het stuk dat je zoekt. Of omdat we er nog niet aan toegekomen zijn om ze online te zetten. Deze fysieke (papieren) bronnen kun je gebruiken als je lid wordt van de KB. Ook kun je dan gebruik maken van betaalde bronnen van andere organisaties waar we een abonnement op hebben. 

Wil je ook toegang tot deze bronnen om oude recepten en kookboeken te bekijken? Word dan lid van de KB.

De fysieke collectie van de KB

Zoek je graag in echte, papieren boeken en artikelen? Bij de KB hebben we miljoenen boeken, kranten, tijdschriften en meer in huis. Een deel daarvan kun je lenen of bij ons in de leeszalen inzien. Deze papieren bronnen kunnen ook van pas komen bij je zoektocht naar oude recepten. Je vindt hier niet alleen allerlei kookboeken, maar ook boeken en tijdschriften over bijvoorbeeld wereldkeukens, diëten en voedingsvoorschriften van de afgelopen eeuwen.

• KB-catalogus: overzicht van alle boeken, tijdschriften, handschriften, kranten, kaarten en bladmuziek die we bij de KB in huis hebben. Handig, want zo hoef je niet alle rijen zelf langs te gaan om te vinden wat je nodig hebt.  Naar de KB-catalogus.
• Krantencatalogus van de KB: overzicht van onze krantenverzameling. Je kunt hierin op twee manieren zoeken: op volgorde van het alfabet en op woorden uit de titelbeschrijvingen. Naar de Krantencatalogus. 

Interbibliothecair Leenverkeer (IBL)

Je kunt ook spullen van andere bibliotheken door het hele land lenen. Via het Interbibliothecair Leenverkeer (IBL) reserveer je bijvoorbeeld een boek van de Universiteit Utrecht en laat je het naar de KB brengen. Lees meer over hoe IBL werkt. 

Andere online bronnen voor KB-leden

Bekijk het overzicht van alle bronnen waar je gebruik van kunt maken als lid van de KB. Je kunt met deze bronnen je zoektocht of onderzoek nog verder uitwerken.
 

Collectie Geschiedenis van de Voeding

De Universiteit van Amsterdam heeft ook een grote collectie over koken en eten, de Collectie Geschiedenis van de Voeding. Deze collectie bevat ruim 20.000 gedrukte werken, waaronder Nederlandse en buitenlandse kookboeken van de afgelopen eeuwen.

Zoeken met Lean Library

Om je zoektocht elders op het internet makkelijker te maken, kun je Lean Library installeren in je browser. Als je in een database aan het zoeken bent naar informatie over oude recepten, geeft Lean Library aan of je met je KB-lidmaatschap toegang hebt tot de publicatie. Lees hier meer over Lean Library.