Festival

Dwarsdenkersfestival

Inhoudsblokken

Duik in controversiële meningen, historische uitspraken en explosieve ideeën van Dwarsdenkers die tegen de tijdsgeest ingingen. Ga op tijdreis door de geschiedenis en ervaar hoe dwarsdenkers van alle tijden zijn. Zondag 17 november vindt het Dwarsdenkersfestival in de KB plaats.

Programma van het Dwarsdenkersfestival

Ben jij geïnteresseerd in mensen die nooit de makkelijke weg kozen maar tegen de tijdsgeest ingingen? Tijdens het Dwarsdenkersfestival maak je in verschillende lezingen kennis met historische en moderne dwarsdenkers en hun rebelse uitspraken, ontmoet je dwarsdenkende schrijvers, en kun je een lunchlezing volgen over verboden boeken. 

Daarnaast leer je alles over radicale pacifisten en kun je interviews bijwonen onder leiding van Winston Brandon met hedendaagse dwarsdenkers.

Bekijk hieronder meer informatie over de sprekers. Binnenkort vind je hier ook het blokkenschema terug.

Bijzonderlingen, 1950-1980 - Paul van Capelleveen

KB-conservator Paul van Capelleveen toont zonderlinge boeken en boeken van zonderlingen uit de jaren 50 tot en met 80. Deze zijn gemaakt door eigenzinnige, soms eigenwijze professoren, kunstenaars, provo’s en communisten. 

Hun boeken zijn verrassend of lachwekkend, slordig of juist met de grootste aandacht voor detail gemaakt. Altijd lag er een heel speciaal doel aan ten grondslag. Papierbesparing bijvoorbeeld: omdat een professor dacht dat papierschaarste het probleem van de jaren 60 zou worden, maar zijn oplossing maakte het lezen zo ingewikkeld dat zijn systeem nooit is ingevoerd. 

Of: publiciteit genereren voor wat de eerste (officiële) happening in Nederland zou worden met afwijkende teksten door Jan Cremer die opriep juist niet deel te nemen. 

Of: protest tegen machtspolitiek door provo’s in Maastricht die hun opruiende teksten op een uiterst kunstzinnige en toch spontane wijze in zeefdruk publiceerden. Of: het communisme op ironische wijze propageren met een Italiaans manifest verlevendigd met kleurrijke collages.

Dwarse boeken door de geschiedenis - Jeroen Vandommele

In deze presentatie neemt KB-conservator Jeroen Vandommele je mee doorheen de tijd om kennis te maken met de meest controversiële boeken en handschriften uit de Bijzondere Collectie van de KB. Er worden handschriften getoond van tegendraadse auteurs zoals Erasmus of Spinoza, maar ook anonieme pamfletten die de burger oproepen tot revolutie en boeken die vanwege hun inhoud publiekelijk verboden werden.

Dwarsdenker voor de mensenzaak - Jannet Vaessen (WOMEN Inc.)

Winston Brandon gaat met Jannet Vaessen, oprichter van WOMEN Inc. in gesprek over haar uniek perspectief op emancipatie en gezondheid.

Met haar grote inzet heeft en uithoudingsvermogen heeft ze zich niet aflatend ingezet voor gelijke kansen, ongeacht of je als jongen of meisje geboren wordt. Een van haar onderwerpen is de relatie tussen medisch onderzoek in relatie tot het vrouwenlichaam. 

Ze heeft een heel eigen stijl om allianties aan te gaan en om terrein te winnen om het vrouwelijk perspectief binnen de medische wetenschap handen en voeten te geven. Ontdek hoe Janet haar kennis en ervaring gebruikt om een beweging te creëren en te leiden. Kom luisteren hoe zij dwarsdenkers in beweging brengt, ondanks de obstakels van ontkenning en weerstand.

Dwarsdenker voor rechtvaardigheid - Jerry Afriyie

Jerry Afriyie, activist en mede-oprichter van Kick Out Zwarte Piet, is een krachtige stem in de strijd voor gelijkheid en rechtvaardigheid. Met zijn niet-aflatende inzet en vurige overtuiging daagt hij diepgewortelde tradities en vooroordelen uit, terwijl hij de noodzaak van inclusie en erkenning van het verleden aan de kaak stelt.

Afriyie weet als geen ander hoe lastig het kan zijn om onrecht aan te kaarten binnen een systeem dat weerstand biedt aan verandering. Maar met zijn unieke benadering van vreedzaam protest en dialoog, heeft hij een beweging gecreëerd die een maatschappelijke bewustwording rondom racisme in Nederland op gang heeft gebracht. Hoe blijf je vechten, zelfs als de tegenstand groot is? Hoe combineer je vastberadenheid met hoop?

Kom luisteren naar het verhaal van een echte dwarsdenker, die ondanks obstakels en tegenslagen, onvermoeibaar doorzet voor een meer rechtvaardige toekomst voor iedereen.

Lunchlezing Verboden boeken - Marjoleine Molenaar

Door de eeuwen heen zijn er vele boeken gemaakt die eindigden in een rechtszaal of op een brandstapel. Eigenzinnige schrijvers en denkers namen risico’s, omdat hun drang om een verhaal te vertellen sterker was dan de angst voor de gevolgen. Dat leverde de wereld een rijkdom aan boeken op, maar ook talloze boekverboden. Wat maakt dat een boek verboden wordt?

Ja, Mein Kampf, dat weten we, maar waarom werd Hongerjaren in de ban gedaan? En wat was er mis met Girls of Riyadh en met het ogenschijnlijk onschuldige stripboek Young Avengers? Schrijver en tentoonstellingsmaker Marjoleine Molenaar daagt je als lezer uit om na te denken – en stevig met anderen in gesprek te gaan – over boeken die verboden waren of verboden zijn, of die volgens jou over grenzen gaan. Of juist niet.

Dwarsdenker voor een duurzame toekomst - Marcel Dicke

Marcel Dicke, hoogleraar entomologie en pionier op het gebied van eetbare insecten, is een voorvechter van duurzame voedselvoorziening. Met zijn innovatieve ideeën en wetenschappelijke inzichten stelt hij ons consumptiegedrag en de toekomst van voedselveiligheid ter discussie.

Dicke begrijpt dat het niet gemakkelijk is om mensen te overtuigen van de voordelen van insecten als voedselbron, maar hij ziet hierin een cruciale oplossing voor de groeiende wereldbevolking en de druk op ons milieu. Zijn vermogen om wetenschap toegankelijk te maken en bruggen te bouwen tussen traditie en innovatie, heeft een wereldwijde beweging op gang gebracht rondom duurzame eiwitbronnen. Wat inspireert hem? Hoe doorbreekt hij culturele barrières?

Laat je inspireren door een echte dwarsdenker, die met vastberadenheid en passie de wereld een stukje duurzamer probeert te maken. Ontdek hoe Marcel Dicke ons uitnodigt om anders te denken over voedsel, en samen te werken aan een gezonde toekomst voor mens en planeet.

Geen dwarsdenker maar een systeemdenker - Marion Koopmans

Marion Koopmans. Het boegbeeld van de virologie die niet direct in een hokje te plaatsen is.

Koopmans is een groot voorstander van multidisciplinair het virologische onderzoek aan te pakken, want het raakt zoveel terreinen: Gedrag van mensen, klimaatverandering, medisch gevolgen, dierenwelzijn, economie... 

Al deze aspecten komen binnen haar werkgebied samen en kunnen in haar ogen niet los van elkaar gezien worden. Dat is al een pittige uitdaging. Laat staan hoe lastig het is om de complexiteit tijdens een ‘outbreak’ over het voetlicht te brengen. 

Maar Koopmans ziet het als haar missie om een ‘moeilijk’ verhaal toch zo toegankelijk mogelijk te delen met heel Nederland. Wat drijft haar? Waar komt het vandaan? Welke hobbels heeft ze moeten nemen en waarom bleef ze met passie doorpakken? Nieuwsgierig? Kom dan luisteren.

Radicale pacifisten - Channa Hoogervorst en Esther van Gelder

Van Albert Einstein tot Dorothy Day en van Martin Luther King tot John Lennon en Yoko Ono: het zijn niet de minsten die zich met woord en daad hebben ingezet voor pacifisme en radicale geweldloosheid. Maar hoe zat dat in Nederland? 

Collectiespecialisten Channa Hoogervorst en Esther van Gelder nemen je mee langs de prikkelendste Nederlandse denkers op dit gebied. Waartegen kwamen ze in het geweer en waarom? Wat waren hun ‘wapens’? En wat hebben ze ons nu nog te zeggen?

Willem Oltmans, luis in Nederlandse pels - Jeroen Vandommele en Arendo Joustra

Willem Oltmans (1925-2004) was een van de meest controversiële Nederlandse journalisten van de 20e eeuw, die bekend stond om zijn scherpe kritiek op zowel de overheid als de media. 

Conservator Jeroen Vandommele gaat in gesprek met oud-hoofdredacteur van Elsevier, Arendo Joustra, die Oltmans persoonlijk heeft gekend. Samen bespreken zij Oltmans’ leven en werk als tegendraads en onafhankelijk denker. Wie was Willem Oltmans? Wat dreef hem? En hoe vernieuwend was zijn stijl van journalistiek?

Dwarsdenkers toen en nu - o.a. Jacquelien van Stekelenburg, Huibert Crijns en Eveline van Rijswijk

Hoe word je een dwarsdenker? Hoe probeerden schrijvers, cartoonisten of activisten vroeger hun ideeën te verspreiden en hoe doen ze dat nu? Wanneer besluit je de straat op te gaan voor je idealen? En hoe gaat de samenleving eigenlijk om met dwarsdenkers?

In deze sessie vergelijken we historische voorbeelden uit de collectie van de KB met hedendaagse voorbeelden van dwarsdenkers én dwarsdoeners. 

Hoe ontstonden destijds bijvoorbeeld controversiële ideeën over de afschaffing van de slavernij, of rechten voor vrouwen? En waarom gaan boeren, klimaatactivisten of antiracismebewegingen nu massaal de straat op? Wat zijn de blinde vlekken waar dwarsdenkers ons vandaag de dag op wijzen?

Ontdek of je zelf een dwarsdenker bent of dat je toch minder open staat voor nieuwe of afwijkende ideeën dan je zelf denkt.

Met onder meer Jacquelien van Stekelenburg (hoogleraar sociale verandering en conflict, VU Amsterdam), Huibert Crijns (collectiespecialist KB) en Eveline van Rijswijk (historicus en moderator).

De KB en dwarsdenken

Wanneer ben je een dwarsdenker en wanneer zeg je onzin? Dat is namelijk niet altijd even duidelijk. Sommige dwarsdenkers waren hun tijd zo ver vooruit dat ze pas na hun dood werden erkend voor hun kritische denken en meningsvorming. In de huidige tijd van digitalisering en cancelcultuur staat de vrijheid van meningsvorming onder druk. 

Mensen zijn voorzichtiger in het uiten van onpopulaire meningen, terwijl dwarsdenken ons juist toont dat het soms loont om een afwijkende mening te hebben. Het kan namelijk heel schadelijk zijn om de mening van anderen blind over te nemen, waardoor misinformatie en onjuistheden langer blijven circuleren. De KB bezit de grootste collectie kranten, tijdschriften en boeken met tegengeluiden en stelt deze kennis en middelen graag beschikbaar voor iedereen, zodat iedereen zijn eigen kritische mening kan vormen.

Praktische informatie

Het Dwarsdenkersfestival vindt plaats op 17 november van 10.00 uur tot 17.00 uur in de KB, aan de Willem Alexanderhof 5 in Den Haag. Entree is € 22,50 per persoon . 

Tickets zijn verkrijgbaar in de webshop.

De KB werkt samen met internationale schrijversvereniging PEN Nederland.