Hegel-Bolland

Gerard Bolland (1854-1922) was een Nederlandse filosoof en hoogleraar. Hij heeft de bestudering van de in vergetelheid geraakte Duitse filosoof Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831) op de agenda gezet in Nederland. Bolland was beroemd en omstreden. Zijn ondemocratische ideeën gelden als een inspiratiebron voor het vroege Nederlandse fascisme in de jaren 1920 en 30.

Bollands leerling Van der Harst

Een van Bollands leerlingen was Jan Jacob van der Harst (1881-1917). Tijdens zijn studie medicijnen volgde hij ook college bij Bolland en maakte op die manier kennis met de Duitse filosoof Hegel. Van der Harst legde tussen 1906 en 1917, toen hij als arts werkte in Loosduinen, een verzameling aan van Hegel.

De collectie Hegel-Bolland bestaat uit een aantal onderdelen:

1. een verzameling handschriften van Gerard Bolland, met name aantekeningen voor colleges en lezingen. Hieronder ook het belangrijke handschrift ‘Zuivere rede in hare toepasselijkheid op leven, ziel en geest’ uit 1904.
2. een collectie boeken, met name door Bolland antiquarisch aangeschafte Duitse, Italiaanse, Poolse en Zweedse 19e-eeuwse hegeliana. Hier zitten enkele zeer zeldzame uitgaven bij. Circa 80 boeken bevatten ook aantekeningen van Bolland.
3.  de collectie van zijn leerling Jan Jacob van der Harst. Deze collectie omvat dictaten en aantekeningen die Van der Harst maakte tijdens lezingen en colleges van Bolland. Daarnaast is er een verzameling boeken over Hegel en het hegelianisme, waaronder het door Bolland geïnspireerde Nederlands neo-hegelianisme. Verder vind je er zijn aantekeningen bij gelezen boeken en tijdschriftartikelen, enige (concept)brieven van en aan hem, en een collectie artikelen van de filosoof en leraar Klaas Johan Pen (1875-1932), waaronder ook het proefschrift Over het onderscheid tusschen de wetenschap van Hegel en de wijsheid van Bolland uit 1915. Aan dit omstreden proefschrift, waarin het gedachtegoed van Bolland op scherpe toon werd bekritiseerd, had Van der Harst indertijd zijn medewerking verleend.

De Hegel-Bollandcollectie is afkomstig van twee verzamelaars: Gerard Bolland zelf, en zijn leerling dr. Jan Jacob van der Harst. De collectie Van der Harst is na diens dood aangekocht door de Haagse afdeling van het Genootschap voor zuivere Rede. Dit Genootschap was in 1912 opgericht als landelijke vereniging van enthousiaste beoefenaren van de filosofie van Hegel. Het genootschap besloot na de vroege dood van Van der Harst tot aankoop van zijn Hegel-collectie. Na bemiddeling van Bolland zelf schonken zij die aan de KB.

In het KB-jaarverslag over 1918 is een catalogus opgenomen van de collectie Van der Harst. Hiervan zijn ten behoeve van de leden van het Haagse Bolland-Genootschap honderd overdrukken gemaakt. De collectie is in 1919 door Bolland zelf aangevuld met een schenking van boeken en overdrukken uit zijn eigen bibliotheek.

De collectie is toegankelijk via de KB-catalogus.

• Boek. Otterspeer, Willem.  ‘Bolland : een biografie’. 1995, Amsterdam
• Link. Profiel over G.J.P.J. Bolland op de website van de KB: Gerard Bolland
• Link. Levensbeschrijving Bolland in de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren
• Link. Meer levensbeschrijvingen via het Biografisch Portaal
• Link. Boeken, kranten, tijdschriften en radiobulletins op Delpher
• Link. G.J.P.J. Bolland via Het Geheugen
• Link. G.J.P.J. Bolland bij Wikipedia
• Artikel. 'Verzameling van Van der Harst'. In: Verslag der Koninklijke Bibliotheek over 1918. 's-Gravenhage : Belinfante, 1919, p. 176-225. Van deze catalogus zijn 100 aparte overdrukken gemaakt onder de titel: Hegel-Bolland : verzameling van J.J. van der Harst : geschonken door G.J.P.J. Bolland aan de Koninklijke Bibliotheek. Den Haag, 1919.
• Artikel. 'Geschenk van Bolland'. In: Verslag der Koninklijke Bibliotheek over 1919. 's-Gravenhage : Belinfante, 1920, p. VI en p. 38-71.
• Boek. Catalogus der schenking-Bolland aan de bibliotheek der rijks-universiteit te Leiden. Amsterdam, 1925, 180 p.
• Artikel. 'Catalogus van de bibliotheek der Bolland-Stichting'. In: De Idee 14 (1936), p. [230]-275; 16 (1938), p. [169]-179; en 19 (1941), p. 253-272.
• Artikel. 'J.J. van der Harst, psychiater 1881-1917'. G.J.P.J. Bolland, filosoof 1854-1922. In: Verzamelaars en verzamelingen. Koninklijke Bibliotheek, 1789-1998. Zwolle : Waanders, 1998, p. 89-92.