Artificial Intelligence gaat rijke collectie aan persfoto’s ontsluiten

Persfotografen maken van een gebeurtenis vaak meerdere persfoto’s. Maar er verschijnt meestal maar één persfoto in de krant. Tegenwoordig zijn zowel de krant als de originele fotoserie van de persfotograaf veelal in gedigitaliseerde vorm terug te vinden. Maar het zoeken naar deze bronnen en het leggen van verbindingen daartussen is vooralsnog handwerk. Onderzoekers verkennen nu de mogelijkheden van Artificial Intelligence (AI) om deze collecties met elkaar te verbinden en de rijkdom van persfotoarchieven beter te ontsluiten. Hierdoor wordt het makkelijker om het volledige verhaal van een enkele persfoto te achterhalen.

Tal van iconische foto’s staan op ons netvlies gebrand. Denk bijvoorbeeld aan de Chinese protestant die op het Plein van de Hemelse Vrede een rij tanks tegenhield of aan Dolle Mina’s die hun blote buiken toonden met de tekst ‘baas in eigen buik’. De foto is een momentopname van de werkelijkheid en wordt gebruikt in kranten om een verhaal te vertellen. Maar waar komen de foto’s vandaan? Hebben persfotografen misschien meer foto’s van die ene gebeurtenis gemaakt? En welke verhalen zijn erover geschreven in de krant?

Tal van iconische foto’s staan op ons netvlies gebrand. Denk bijvoorbeeld aan de Chinese protestant die op het Plein van de Hemelse Vrede een rij tanks tegenhield of aan Dolle Mina’s die hun blote buiken toonden met de tekst ‘baas in eigen buik’. De foto is een momentopname van de werkelijkheid en wordt gebruikt in kranten om een verhaal te vertellen. Maar waar komen de foto’s vandaan? Hebben persfotografen misschien meer foto’s van die ene gebeurtenis gemaakt? En welke verhalen zijn erover geschreven in de krant?

Met behulp van AI kunnen de collecties worden verbonden en kunnen we beeldherkenning inzetten om duizenden krantenfoto’s te koppelen met de hele reeks foto’s in persfotoarchieven. Met als doel dat gebruikers kunnen doorklikken van de foto uit de krant naar alle bijbehorende foto’s in het persfotoarchief, om zo op nieuwe manieren verhalen te ontdekken en te vertellen.

De betekenis die deze technologie kan hebben om onze perspectieven op het verleden te verrijken wordt geïllustreerd door het verhaal van Minka Hodzic.

Als elfjarig meisje vluchtte Minka met haar familie in 1993 vanuit Bosnië naar Nederland. Van haar aankomst in Haarlem wordt verslag gedaan in het Haarlems Dagblad, inclusief een foto waarop zij met haar moeder te zien is. Als Minka een kwart eeuw later op zoek gaat naar haar verleden, komt zij er tot haar verbazing achter dat de destijds aanwezige persfotografen van Fotopersbureau De Boer niet één of enkele foto’s maakten, maar 57. Uiteindelijk blijken dit de oudst bewaarde beelden van haar familie en vrienden te zijn.

De ontdekking van deze foto’s heeft Minka geholpen om het ontbrekende deel van haar leven te reconstrueren. Na een jarenlange zoektocht kon Minka deze periode afsluiten. Ze kwam erachter dat haar verhaal relevant was voor de huidige vluchtelingenstroom. Dankzij het verhaal van Minka realiseren wij ons het belang van het verbinden van erfgoedcollecties om het verborgen verhaal te achterhalen.

Gebruikers kunnen vanaf januari 2022 een zoekvraag opgeven op www.krant-en-fotos.nl, waar de technologie in een zoekmachine wordt opgenomen. Het gaat vooralsnog om foto’s uit de jaren 70 uit het Nieuwsblad van het Noorden, de IJmuider Courant en het Haarlems Dagblad.

Voor het verbinden met AI van de kranten en de foto’s hebben het Noord-Hollands Archief, de Groninger Archieven, de technologiebedrijven Sioux Technologies en Picturae, en de KB, de nationale bibliotheek de handen ineengeslagen. Het project wordt gefinancierd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).

Het project is als een inspirerende use case opgenomen in de uitwerking van het position paper van de werkgroep Cultuur en Media van de Nederlandse AI Coalitie (NLAIC). Het laat zien wat de kracht van AI kan betekenen voor het productieproces binnen de cultuur- en mediasector. De resultaten worden gedeeld binnen het netwerk van de NLAIC.