Inhoudsblokken

In coronajaar 2020 wisten openbare bibliotheken hun dienstverlening snel aan te passen aan het nieuwe normaal. Zo organiseerden vrijwel alle bibliotheken een afhaalservice, werden er meer activiteiten georganiseerd op het gebied van leesbevordering en was er extra aandacht voor kwetsbare doelgroepen zoals ouderen, niet digi-vaardige burgers en kinderen. Dat bevestigen de kerncijfers van het openbarebibliotheekstelsel die de KB, de nationale bibliotheek, jaarlijks uitbrengt in samenwerking met de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB), Stichting Samenwerkende POI’s Nederland (SPN) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Uit de kerncijfers blijkt dat 71% van de bibliotheken een bezorgservice opstartte, onder andere voor mensen die tot een coronarisicogroep behoren. Daarnaast bood 62% hulp bij basisvaardigheden, op het gebied van bijvoorbeeld taal of digitale vaardigheden. Verder schakelde 72% over op het aanbieden van telefonische of online spreekuren. Voor kinderen in het basisonderwijs leverden bibliotheken digitaal lesmateriaal ter ondersteuning van het thuisonderwijs en werden extra online activiteiten georganiseerd om lezen te stimuleren, zoals Schrijver op je scherm.

Kwetsbaren kregen prioriteit

‘Corona heeft duidelijk grote invloed gehad op de reguliere dienstverlening van bibliotheken,’ bevestigt Sharon van de Hoek, adviseur Onderzoek en Kennisdeling van de KB. Zo nam het aantal bibliotheekbezoeken in 2020 met 42% af tot 36,2 miljoen, daalde het aantal georganiseerde activiteiten van 220 duizend tot 143 duizend en er werden in totaal 29% minder boeken uitgeleend. ‘Daar staat tegenover dat de bibliotheken hun manier van werken vliegensvlug aan de nieuwe situatie hebben aangepast. In deze alternatieve dienstverlening hebben ze prioriteit gegeven aan de hulp aan kwetsbare groepen.’

Focus op leesbevordering

Naast de aandacht voor kwetsbare groepen blijkt uit de cijfers ook dat de bibliotheken volop bleven inzetten op leesbevordering. Hoewel er een zichtbare daling was in fysieke activiteiten, wisten bibliotheken het totale activiteitenaanbod rondom leesbevordering op het niveau van 2019 te houden, vanwege de extra inspanningen om activiteiten in andere vormen aan te bieden. Zo organiseerden negen op de tien bibliotheken alternatieve activiteiten gericht op leesplezier en leestips, waaronder online voorleesuurtjes en voorleesactiviteiten in de buitenlucht.

Toename digitale uitleningen

Geheel in lijn met de versnelde digitalisering in 2020 werd de dienstverlening van de online Bibliotheek in 2020 uitgebouwd en namen de digitale uitleningen toe met 45%. Via de speciaal in coronatijd gelanceerde ThuisBieb-app werden tussen 6 april en 10 juni ruim 850 duizend e-books gedownload, als onderdeel van de campagne #ikleesthuis. Bibliotheekleden leenden in totaal een kwart minder (fysieke en digitale) boeken dan in 2019. Deze daling is met name groot onder jeugdleden (-29%) en komt grotendeels voort uit de krimp in de fysieke uitleningen. ‘Want jongeren zijn in 2020 wel aanzienlijk meer e-books gaan lenen’, vult Van de Hoek aan. ‘Die cijfers zijn ruim verdubbeld naar 784 duizend uitleningen.’

Over Bibliotheekinzicht en StatLine

Vanuit de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) zijn alle openbare bibliotheken, provinciale ondersteuningsinstellingen (POI’s) en de KB verplicht om gegevens aan te leveren aan de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). De KB verzamelt en analyseert deze gegevens en presenteert de kerncijfers over het openbare bibliotheekstelsel in het dossier Bibliotheekstatistiek op Bibliotheekinzicht. Een deel van de uitkomsten wordt op geaggregeerd niveau (voor het totaal aan openbare bibliotheken) gepubliceerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) op StatLine. Meer statistieken en verhalen over de sluiting en (her)opening van bibliotheken zijn terug te vinden in het dossier De bibliotheek in coronatijd op Bibliotheekinzicht.