‘Bibliotheken zijn de bomen van een gemeenschap: ze zorgen voor zuurstof, verkoeling en beschutting. En als je erin klimt, kun je verder kijken.’ Prinses Laurentien zet zich al jaren in voor boeken, lezen en de bibliotheek en is daarom zeer verheugd dat de openbare bibliotheken vandaag hun deuren weer openen. Ze ziet volop lokale samenwerkingskansen om hun belangrijke maatschappelijke positie te verankeren.
Voor prinses Laurentien, kinderboekenauteur, initiatiefnemer van Stichting Lezen en Schrijven en erevoorzitter van de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) is het duidelijk: bibliotheken vertegenwoordigen een unieke, onafhankelijke plek in de samenleving. Juist daarom werden ze tijdens de afgelopen lockdowns ook zo gemist.
‘De coronacrisis zorgde ervoor dat het positieve geluid over de bibliotheek nog helderder werd vertolkt,’ zag de prinses. ‘Jongeren waren op zoek naar een plek om te studeren. Ouderen veerden op als ze een telefoontje van een bibliotheekmedewerker kregen. Digitaal minder vaardigen waren blij met iedere vorm van hulp, juist nu online communiceren de belangrijkste vorm van contact houden was. Ik hoop dat die ambassadeurs ook na de coronacrisis hun boodschap blijven vertellen.’
Volgens de prinses is juist in de coronatijd duidelijk geworden hoe groot de kloven in de samenleving zijn tussen de haves en de have nots. ‘We moeten de verhalen zichtbaar maken van de mensen die zich ongezien en ongehoord voelen en die om welke reden dan ook op een andere manier willen en kunnen meedoen in de samenleving. Neem bijvoorbeeld de mensen die zelf geen digitale apparaten in bezit hebben. Die zeventien procent Nederlanders kan op dit moment om die reden maar heel beperkt deelnemen aan het maatschappelijke verkeer.’
Bibliotheken als aderen van Nederland
De belangrijkste vraag voor bibliotheken is volgens prinses Laurentien: welke rol pakken bibliotheken bij het realiseren van de grote opgaven waarvoor we als maatschappij staan, zoals groeiende leesachterstanden en een steeds grotere kloof tussen de digitale haves en have nots? ‘Het veld kent honderden andere spelers die ook al een flinke tijd met deze vraagstukken bezig zijn. Beperkte middelen en capaciteit vergroten de noodzaak dit slim met elkaar te organiseren. In mijn ogen is de bibliotheek dé organisatie die juist de relevantie van anderen laat zien – niet door zichzelf in de schijnwerpers te zetten, maar door anderen het podium op te helpen.’
Prinses Laurentien is constant bezig vraag te creëren naar de rol van bibliotheken als de enige onafhankelijke plek in de lokale gemeenschap. ‘De bibliotheek slaat bruggen tussen interessegebieden, religies, leeftijden en talen. Zo’n plek hebben we in deze tijd ongelofelijk hard nodig. De financiële krapte bij gemeenten werkt een concurrentiestrijd met andere voorzieningen in de hand. Het zou mooi zijn als de bibliotheek zich niet langer hoeft af te zetten tegen anderen, maar juist de handen ineenslaat met het sportpaleis en het lokale museum. Ook die voorzieningen zijn enorm belangrijk binnen het oplossen van hun eigen vraagstuk. Het zou niet of-of moeten zijn, maar en-en.’
Daarin ligt wat haar betreft de kunst: door een keten te vormen, kom je allemaal verder. ‘Dat is ook spannend: je bouwt een brug terwijl je erop loopt. Je moet zaken uit handen geven en durven neerleggen bij andere partijen in de keten. Samen kun je brede ambities formuleren, waarbij de bibliotheek als distributiekanaal fungeert. De bibliotheek als de aderen van Nederland, hoe mooi zou dat zijn?’
Maatschappelijke opgaven
Vanuit al haar verschillende rollen kan prinses Laurentien niet anders dan de huidige verbreding van de maatschappelijke functie van de bibliotheek van harte toejuichen. ‘Het is fantastisch dat bibliotheken zich inzetten om Nederland zich te laten ontwikkelen, met betere lees- en digitale vaardigheden voor iedereen. Daarbij is het wel goed om ons te realiseren dat het grote ambities zijn, die organisaties en zelfs generaties overstijgen. Ze gaan beyond our lifetime: we kunnen ze niet in één leven oplossen, en al helemaal niet in ons eentje. Ze vragen er dus ook om dat we beyond ourselves leren denken en handelen. Dat is een randvoorwaarde voor oplossingen waarbij het hele systeem een verandering doormaakt.’
Een aanzet tot dat denken en handelen beyond ourselves wordt gedaan in de Netwerkagenda, de praktische uitwerking van het Bibliotheekconvenant die in juni zal worden gepresenteerd.
Klik voor het volledige interview met prinses Laurentien, met haar visie op de toekomstpositie van bibliotheken en de kansen voor de Netwerkagenda.
N.B. In tegenstelling tot de openbare bibliotheken zal de KB een week later, op dinsdag 25 mei, de deuren heropenen.
