Affiches uit de Tweede Wereldoorlog

De collectie Affiches uit de Tweede Wereldoorlog van de KB bestaat uit Nederlandse posters, plakkaten en affiches uit de periode 1940-1945. Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren affiches een belangrijk propagandamiddel voor de Duitse bezetter. De vaak kleurrijke aanplakbiljetten werden op borden, muren en reclamezuilen geplakt. Met schreeuwerige slagzinnen en pakkende afbeeldingen probeerden ze het volk te beïnvloeden.

Er waren verschillende genres. Zo werden via affiches mededelingen van officiële instanties bekendgemaakt, zoals nieuwe maatregelen van de Duitse bezetter. Ook werden posters gebruikt als voorlichtingsmiddel. Ze riepen de bevolking bijvoorbeeld op om de zwarte markt te vermijden of om zich te beschermen tegen luchtaanvallen. Ook dienden de affiches als propaganda- en wervingsmateriaal, bijvoorbeeld door mannen aan te sporen zich aan te sluiten bij de Waffen SS. In de collectie van de KB zijn ook propaganda-affiches te vinden die de Japanse bezetter in toenmalig Nederlands-Indië publiceerde. Ook het illegale verzet maakte gebruik van affiches om boodschappen te verspreiden.

De collectie Affiches uit de Tweede Wereldoorlog van de KB is ontstaan na een oproep van Radio Oranje in Londen in 1944 om materiaal over de oorlog te bewaren. Na de bevrijding werd deze oproep herhaald, met het verzoek het bewaarde materiaal op te sturen naar het op 8 mei 1945 opgerichte Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie (RIOD), nu het Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies (NIOD). Die affiches werden eind 1984 overgebracht naar de KB, voor restauratie. De collectie is gezamenlijk eigendom van de KB en het NIOD en wordt in de KB bewaard.

Alle affiches zijn gedigitaliseerd en beschikbaar via Delpher. Je vindt beschrijvingen in registers in de gedrukte Bestandcatalogus Afficheverzameling Koninklijke Bibliotheek (1992). De collectie in de KB is een zogenaamde bewaarcollectie: de affiches worden alleen af en toe uitgeleend. Je kunt ze inzien in de leeszaal Bijzondere Collecties. Ook organiseren we op aanvraag presentaties voor groepen.

Naast deze collectie bezit de KB een grote collectie clandestiene en illegale literatuur die tijdens de Tweede Wereldoorlog verscheen. Ook hebben we een verzameling propaganda en nazistische literatuur, waaronder veel uitgaven van de Nationaal-Socialistische Beweging (NSB). Verder bezitten we een verzameling emigrantenliteratuur, de Exil-collectie.