Alba amicorum
Inhoudsopgave
De collectie alba amicorum in het kort
- Inhoud: alba amicorum en vriendschapsboeken
- Omvang: zo’n 700 alba (of restanten daarvan)
- Toegang: Je vindt de alba via de KB-catalogus. Je kunt ze inzien in de leeszaal Bijzondere Collecties; maar we lenen ze niet uit. Bij vrijwel alle alba zijn de bijdragen van de vrienden beschreven in de catalogus, met een link naar een digitale scan van de bijdrage. Alle alba amicorum staan in zijn geheel gedigitaliseerd in geheugen.delpher.nl. Zo kun je ze ook buiten de KB bekijken.
- Meer informatie: Jeroen Vandommele.
Geschiedenis van de alba amicorum
Een album amicorum is een vriendenboek met handgeschreven teksten van vrienden en kennissen. Soms waren dat zelfs beroemde tijdgenoten.
Alba amicorum bestaan al sinds de 16e eeuw. Ze werden voor het eerst gebruikt aan universiteiten in Duitsland. Nederlandse studenten namen de gewoonte om een album bij te houden over. Zij gebruikten zo’n album vooral tijdens de rondreis door Europa die veel van hen tijdens hun studie maakten. In het album verzamelden ze bijdragen van hoogleraren en medestudenten. Al snel werd het bijhouden van zo’n album een populaire bezigheid. Steeds vaker werden niet alleen studenten, maar ook letterkundigen, staatslieden en kunstenaars gevraagd hun bijdragen te leveren in een album.
Een tijdlang was het album amicorum minder populair. Vanaf het midden van de 18e eeuw leefde het gebruik ervan weer op. Vanaf de 19e eeuw begint een breed publiek de vriendenboeken te gebruiken. In de alba amicorum vind je dan niet alleen geleerde citaten, maar ook gedichten in moderne talen en tekeningen, borduurwerkjes en prik- en knipwerk. Het wordt steeds meer een bezigheid voor meisjes. Op het eind van de 19e eeuw ontstaat ook het ‘Poesiealbum’, dat wordt ingevuld door familie en vriendinnen en wordt versierd met plakplaatjes.
-
Bijdrage met knipwerk van Hessel van Ostheim (1589), voor het album amicorum van Hiskia van Harinxma thoe Slooten.
Geschiedenis van de collectie
In 1887 verwierf de KB de collectie van G.J. Beeldsnijder van Voshol. Deze collectie bestond uit 32 alba amicorum. Die vormde de basis van de collectie. Sinds dat moment is het album amicorum onderdeel van het verzamelgebied van de KB. Vooral rond 1900 verkreeg de KB veel waardevolle oude alba. Sinds 1975 is het aantal alba uit de 19e en het begin van de 20e eeuw uitgebreid.
Toegankelijkheid van de collectie
De collectie alba kun je bekijken in de leeszaal Bijzondere Collecties van de KB. Vanuit huis kun je de collectie digitaal bekijken via de KB-catalogus, Europeana en geheugen.delpher.nl.
Inventarisatie van alba amicorum in Nederland
De KB werkt sinds 1984 aan een database van alle alba amicorum van voor 1800 in openbaar of particulier bezit die belangrijk zijn voor Nederland en België. De alba kunnen verzameld zijn door mensen uit Nederland en België, maar ook door mensen uit het buitenland. In dit overzicht zijn beschrijvingen, informatie over de herkomst en literatuur over de boeken te vinden. In de database zijn inmiddels ongeveer 2000 boeken te vinden. Het gaat ook om alba waarvan we niet weten waar ze nu zijn, maar wel dat ze bestaan hebben.
Bronnen
Artikel
- Rappard, F.A. van. ‘Overzigt eener verzameling alba amicorum uit de XVIde en XVIIde eeuw’. Werken van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde 7 (1856). 1-138.
Boeken
- Reinders, S. De mug en de kaars. Vriendenboekjes van adellijke vrouwen, 1575-1640. Nijmegen: Vantilt, 2017.
- Schnabel, W. Das Stammbuch. Konstitution und Geschichte einer textsortenbezogenen Sammelform bis ins erste Drittel des 18. Jahrhunderts. Tübingen: Niemeyer, 2003.
- Thomassen, K. (red.), Alba amicorum. Vijf eeuwen vriendschap op papier gezet: het album amicorum en het poëziealbum in de Nederlanden. Maarssen/Den Haag: SDU, 1990.
- Thomassen, K. Aan vrienden gewijd. Alba amicorum in de Koninklijke Bibliotheek. Amersfoort: Bekking & Blitz, 2012.
