Liedboeken

In de collectie van de KB vind je meer dan 3.000 liedboeken. Het grootste deel is van voor 1800. Het zijn vaak kleine boekjes die mensen meenamen naar de kroeg of de kerk. Ze werden veel gebruikt, maar bijna nooit bewaard. Daardoor zijn ze heel zeldzaam.

In de collectie van de KB vind je bijzondere liedboeken. Opvallend zijn bijvoorbeeld de geuzenliedboeken uit de 16e en 17e eeuw. Daarin stonden liederen die de opstandelingen zongen tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Een topstuk is 1 van de oudst bewaarde geuzenliedboeken uit 1581. Daarin staat een heel vroege vorm van het Nederlandse volkslied. Ook zijn er veel bundels uit Nederlandse steden, liefdesliedjes en religieuze liedboeken, zoals psalmberijmingen. Duurdere liedboeken hebben soms ook afbeeldingen of muzieknotatie. De meeste geven alleen de wijs aan: mensen wisten dan hoe ze het lied moesten zingen.

De collectie liedboeken staat ook bekend als de collectie Scheurleer. De collectie is vernoemd naar de bankier en verzamelaar D.F. Scheurleer (1855-1927). Hij bracht in zijn grote huis in Den Haag een enorme muziekbibliotheek bij elkaar. Ook had hij veel muziekinstrumenten. In 1924 publiceerde hij een catalogus van zijn collectie, met daarin meer dan 3.000 Nederlandse liedbundels. In 1933 kocht de KB een groot deel van die collectie aan. Het sloot goed aan bij de ruim 300 Nederlandse liedboekjes die de KB al had.

De liedboeken staan in de KB-catalogus. De Nederlandse uitgaven tot 1801 zijn bovendien beschreven in de Short-Title Catalogue, Netherlands (STCN). Ze zijn te raadplegen in de leeszaal Bijzondere Collecties.

Een groot deel van de liedboeken is gedigitaliseerd. Via de KB-catalogus zijn de gedigitaliseerde boeken beschreven. Daar vind je de links naar de e-books op Google Books of Early European Books.

Een paar liedboeken zijn op microfiche beschikbaar onder de titel Dutch Song-Books (1989-1991). De microfiches bekijk je op de Microfiche Leeszaal.

Scheurleers muziekdrukken, muziekhandschriften en historische muziekinstrumenten zijn in 1933 aangekocht door de Gemeente Den Haag. Ze zijn te vinden in het depot van het Haags Gemeentemuseum. Stichting Nederlands Muziek Instituut beheert ze sinds 2000.

Boeken

• Bos, J. ‘D.F. Scheurleer’. Verzamelaars en verzamelingen. Koninklijke Bibliotheek 1798­1998. Waanders, 1998, pp. 154-159.
• Scheltema, J.H. (red.) ‘Verzameling van liedboekjes aanwezig ter Koninklijke Bibliotheek te ‘s-Gravenhage’. Nederlandsche liederen uit vroegeren tijd. Brill, 1885, pp. 291-454.
• Scheurleer, D.F. Catalogus van de muziekwerken en de boeken over muziek. Nijhoff, 1923-1925.
• Scheurleer, D.F. De Souterliedekens. Bijdrage tot de geschiedenis der oudste Nederlandsche psalmberijming. Brill, 1898.
• Scheurleer, D.F. Nederlandsche liedboeken. Martinus Nijhoff, 1912-1913.
• Selm, B. van der. Dutch Song-Books On Microfiche. Inter Documentation Company, 1989-1991.