Pamfletten
Inhoudsopgave
De collectie pamfletten in het kort
- Inhoud: grote verzameling pamfletten, gepubliceerd tussen 1486 en 1853.
- Omvang: ruim 30.000 uitgaven.
- Toegankelijkheid: de pamfletten zijn beschreven in de KB-catalogus. Nederlandse pamfletten tot 1801 zijn ook opgenomen in de Short Title Catalogue Netherlands (STCN). Ter inzage in de leeszaal Bijzondere Collecties. Ze zijn niet te leen.
- Meer informatie: Esther van Gelder
Wat zijn pamfletten?
Pamfletten worden ook wel vlugschriften of blauwboekjes genoemd. Ze werden vaak snel en goedkoop gedrukt. De aanleiding was een actueel onderwerp, zoals aardbevingen, belastingen, oorlogen en politieke gebeurtenissen. Pamfletten geven daarmee inzicht in wat de burger vroeger bezighield. Vaak waren ze bedoeld om de mening van de burger te beïnvloeden of informatie te verspreiden. Die informatie klopte niet altijd. De stijl is steeds anders: van een neutraal verslag tot een preek.
Over de collectie pamfletten van de KB
De KB heeft de grootste verzameling Nederlandse pamfletten ter wereld, met meer dan 30.000 stuks. De oudste komt uit 1486. Andere pamflettencollecties zijn te vinden in de Bibliotheca Thysiana, onderdeel van de Leidse universiteitsbibliotheek, en in de collectie Van Alphen in de universiteitsbibliotheek van Groningen.
-
Afbeelding van het pamflet Een vvarachtich verhael van de schrickelicke springh-vloedt in het landtschap van Summerset uit 1608. Aanvraagnummer: KW Pflt 1353.
Geschiedenis van de collectie pamfletten
De Haagse jurist Joan Duncan (1690-1753) had een verzameling van ongeveer 20.000 pamfletten. Ze kwamen uit de 16e eeuw tot zijn eigen tijd. Na zijn dood noemden zijn erfgenamen de collectie ‘Bibliotheca Duncaniana’ en gaven die aan de stadhouder. In 1798 werd de bibliotheek van de stadhouder omgedoopt tot de Nationale Bibliotheek. Dit werd later de KB. De pamfletten gingen toen mee. De collectie werd in de 19e eeuw aangevuld met verzamelingen. De KB verzamelt nog steeds pamfletten.
In 1879 werd een speciale ambtenaar aangenomen om het materiaal te goed in de catalogus te zetten: W.P.C. Knuttel. Knuttel was er pas in 1920 mee klaar. Hij noemde zijn levenswerk Catalogus van de pamfletten-verzameling berustende in de Koninklijke Bibliotheek. Sinds dat moment hebben KB-pamfletten de code ‘KW Pflt’.
-
Afbeelding van het pamflet Waerachtich verhael eener wonderlijcker ghedaente eenes pausschen ezels, ghevonden inde riviere den Tiber, binnen Rome, Anno 1496 uit 1609. Aanvraagnummer: KW Pflt 1674.
Toegankelijkheid van de collectie pamfletten
De pamfletten uit de KB-collectie zijn beschreven in de KB-catalogus. Hier zijn ook links naar gedigitaliseerde pamfletten te vinden. Nederlandse pamfletten tot 1801 zijn ook opgenomen in de STCN. Je kunt ze zien in de leeszaal Bijzondere Collecties.
De pamfletten zijn beschreven in de gedrukte catalogus van Knuttel en in de Nederlandse Bibliografie 1801-1832. De collectie is digitaal beschikbaar voor KB-leden via de website Dutch Pamphlets Online. Daar zijn ook meer dan 200 pamfletten uit de universiteitsbibliotheek van Groningen te vinden.
Literatuur over de collectie pamfletten
Boeken
- Gruys, J.A. ‘De Bibliotheca Duncaniana’. Verzamelaars en verzamelingen. Koninklijke Bibliotheek 1798-1998. Waanders, 1998. 30-33.
- Knuttel, W.P.C. Catalogus van de pamfletten-verzameling berustende in de Koninklijke Bibliotheek, 1486-1853. Koninklijke Bibliotheek/Algemeene Landsdrukkerij, 1889-1920.
- Knuttel, W.P.C. Dutch Pamphlets Online. Brill, 2000.
