Nederlandsche vogelen van Nozeman en Sepp
Het vijfdelige prachtwerk Nederlandsche vogelen (1770-1829) is de eerste poging om een volledig overzicht te geven van alle vogels die in Nederland te vinden zijn. Het boek geeft informatie over meer dan 200 vogelsoorten. Per vogelsoort vind je een beschrijving en een met de hand gekleurde illustratie. Dankzij dit boek weten we nu veel over welke vogelsoorten in de 18e en 19e eeuw in Nederland te vinden waren en wat mensen over ze wisten. Ook voor de moderne vogelaar geeft het boek nog steeds nuttige informatie.
Bekijk Nederlandsche vogelen online
Je kunt alle 5 de delen van Nederlandsche vogelen online bekijken:
Zoekt je een bepaalde vogel? Ga dan naar de index op vogelnamen.
Alle 250 platen uit dit KB-topstuk zijn ook te zien en te downloaden via Wikimedia Commons.
Nederlandsche vogelen: een kostbare megaproductie
In de 17e en 18e eeuw groeit de wetenschappelijk belangstelling voor de natuur. Er wordt veel onderzoek gedaan naar onbekende planten en dieren uit het buitenland. Maar wie zich wil verdiepen in de eigen omgeving, moet veel moeite doen om informatie te vinden. Gespecialiseerde naslagwerken zijn er nog nauwelijks.
De tekenaar, de schrijver en de uitgever van Nederlandsche vogelen
Christiaan Sepp en zijn zoon Jan Christiaan Sepp houden zich rond 1760 bezig met het bestuderen en tekenen van insecten uit Amsterdam en omgeving. Als professionele kunstenaars maken ze prachtige illustraties. Ook proberen ze de insecten thuis in leven te houden. Ze delen hun beschrijvingen en gravures uit aan vrienden. Jan Christiaan wordt zelfs boekhandelaar om dit officieel te mogen doen. Al snel ontdekken ze een gat in de markt. Ze besluiten de mooiste buitenlandse boeken over de natuur te laten vertalen. Daarnaast gaan ze op zoek naar kenners die over de natuur in Nederland kunnen schrijven.
Zo komen ze terecht bij Cornelis Nozeman, een predikant met liefde voor de natuur. Hij ontleedt vissen en insecten en is een vroege veldbioloog die de natuur in trekt om vogels te bestuderen in hun eigen omgeving. De Sepps en Nozeman besluiten om samen een boek te maken over alle Nederlandse vogels. Christiaan Sepp maakt de tekeningen en de gravures, Nozeman schrijft de begeleidende teksten en Jan Christiaan Sepp zorgt ervoor dat het boek uitgegeven wordt.
De productie van Nederlandsche vogelen
Het boek wordt een peperduur project. Er worden nieuwe tekeningen gemaakt van opgezette of speciaal voor dit doel afgeschoten vogels. Van iedere tekening moeten gravures worden gemaakt. Omdat er nog geen meerkleurendruk bestaat, moeten alle tekeningen met de hand worden ingekleurd door specialisten. Om alles betaalbaar te houden – zowel voor de uitgever als voor de klant – verschijnt het boek in afleveringen, die later tot 5 delen gebonden kunnen worden.
Het duurt maar liefst 59 jaar voordat het hele project klaar is. Nozeman overlijdt al in 1786, 16 jaar na de verschijning van het eerste deel. Zijn werk wordt voortgezet door de arts en bioloog Martinus Houttuyn. Na zijn dood worden de laatste delen door uitgever J.C. Sepp en zijn opvolgers samengesteld. Ze krijgen daarbij advies van Coenraad Jacob Temminck, de latere oprichter van museum Naturalis in Leiden.
Tekeningen op ware grootte in Nederlandsche vogelen
De vogels worden zoveel mogelijk op ware grootte afgebeeld. Hierdoor wordt het een boek van uitzonderlijk groot formaat: 56 bij 39,5 centimeter. In de eerste delen laat Nozeman ook de bijbehorende nesten en eieren van de vogels afbeelden.
-
Vrij te gebruiken
Praktische informatie in Nederlandsche vogelen
De beschrijvingen van Nozeman zijn vaak erg praktisch. Zo geeft hij informatie over het bestrijden van vogels die voor overlast zorgen. Ook gaat hij uitgebreid in op welke vogelsoorten je kunt eten, ook bij soorten die tegenwoordig niet meer in de keuken worden gebruikt. Hij omschrijft meerkoeten, spreeuwen en kemphanen bijvoorbeeld als lekkernijen. Omdat Nozeman de vogels in het wild bestudeerde, wist hij ook veel te vertellen over het gedrag van vogels en hun jongen.
Heruitgave van Nederlandsche vogelen in de boekhandel
Voor wie graag een eigen uitgave van Nederlandsche vogelen wil hebben, is er een verkleinde heruitgave van alle platen beschikbaar. De herdruk bevat alle 250 platen uit de 5 de delen van het boek in 1 band. De heruitgave is verkrijgbaar in de boekhandel en werd gemaakt door uitgeverij Lannoo in samenwerking met de KB. De eerdere herdrukken van het boek en alle teksten op het oorspronkelijke formaat waren binnen een mum van tijd uitverkocht.
Hoe kun je Nederlandsche vogelen inzien?
Je kunt dit topstuk online inzien. Afbeeldingen van dit werk zijn te bekijken via Wikimedia Commons. Het signatuur van dit topstuk is KW 1047 B 10 [-14].
