Kunsthistorisch reizen door België en Nederland

Bij de afdeling Bijzondere Collecties op de 2e etage in de KB staan vitrines. Hier plaatsen we opmerkelijke collectiestukken in. In 1 van deze vitrines ligt vanaf maart een mooi reisalbum van een Franse kunstenares uit 1885. Collectiespecialist Jeroen Vandommele vertelt wat er zo bijzonder is aan haar reisverslag. 

In 2022 kocht de KB op een Franse veiling een reisalbum, getiteld Voyage en Belgique et Hollande, geschreven door de Franse kunstenares Marie Annaly-Lourse (1841–1910). Samen met een bevriend echtpaar ondernam zij in de vroege zomer van 1885 een reis door België en Nederland. Het album in oblong formaat – een liggende rechthoek - diende om de gebeurtenissen tijdens deze vakantie te memoreren. Annaly, die in Bordeaux bekendstond als een verdienstelijk schilder, voegde bovendien talrijke mooi uitgevoerde tekeningen in pen en potlood toe. Het handschrift geeft zo een prachtig beeld van Nederland en België tijdens het fin de siècle, de periode van het einde van de 19^e en het begin van de 20^e eeuw.

Een mooi begin

Annaly begint haar verslag in Parijs. Daar blijven zij en haar vrienden eerst overnachten. In de avond gaan ze nog naar het toneelstuk Theodora kijken, opgevoerd in het Théâtre Porte Saint Martin. Dit stuk van de Franse toneelschrijver Victorien Sardou – met in de hoofdrol de beroemde actrice Sarah Bernhardt – ging op 24 december 1884 in première. Het stuk was enorm succesvol en trok in 1885 ook nog volle zalen. 

De volgende dag vertrekt het reisgezelschap met de trein naar België. Daar worden Brussel en Antwerpen aangedaan. In Brussel staat onder andere het Paleis van Karel van Lotharingen op het programma. Annaly maakt voor haar verslag een tekening van de daar geëxposeerde iguanodons, plantenetende dinosauriërs. Het was een van de eerste keren dat de dinosaurusbotten uit de mijn van de Waalse plaats Bernissart opgezet getoond werden aan het publiek. In Antwerpen staat ze uitvoerig stil bij het werk van Pieter Paul Rubens. 

In haar reisverslag verbaast Annaly zich over de algemene netheid van de Nederlanders, en de Amsterdammers specifiek. Alles ziet er schoon en ordelijk uit. Niet alleen de straten en de interieurs van huizen, maar ook de mensen zelf zijn keurig gekleed (zelfs de arbeiders, kinderen en dienstmeisjes). De Nederlandse huisvrouw verdient volgens haar dan ook ‘notre profonde admiration’ [onze diepste bewondering] voor deze prestatie. Ze citeert daarbij de Franse schrijver Henry Havard (1838–1921) die aan het eind van de 19e eeuw diverse boeken schreef over Nederland en zijn kunstrijk verleden. Het lijkt er op dat ze Havards La Hollande à vol d’oiseau (1881) [Nederland in vogelvlucht] als gids gebruikt tijdens haar rondreis. Annaly bezoekt de plaatsen die hij in zijn boek beschrijft, tekent stadsgezichten die zijn boek ook afbeeldt en citeert hem herhaaldelijk.