Middeleeuwse handschriften
De collectie middeleeuwse handschriften in het kort
- Inhoud: middeleeuwse handschriften uit de periode tussen circa 800 en 1550.
- Omvang: ongeveer 1.500 handschriften en fragmenten.
- Toegang: vindbaar via de KB-catalogus en via de website Medieval Manuscripts in Dutch Collections; de verluchte handschriften via Medieval Illuminated Manuscripts. Handschriften kunnen worden ingezien in de leeszaal Bijzondere Collecties.
- Meer informatie: Ed van der Vlist.
Over de collectie middeleeuwse handschriften
In de collectie van de KB vind je de mooiste handschriften uit de middeleeuwen. De verzameling kent 3 zwaartepunten: verluchte handschriften, Middelnederlandse handschriften en liturgische handschriften. We breiden de collectie nog steeds uit.
Verluchte handschriften zijn versierd, bijvoorbeeld met tekeningen of miniaturen. De KB bezit de grootste collectie verluchte handschriften van Nederland. Het grootste deel ervan bestaat uit getijden- en gebedenboeken, met afbeeldingen uit het leven van Maria en Christus. Mooie voorbeelden van verluchte getijdenboeken zijn het Trivulzio-getijdenboek, het getijdenboek van hertog Philips van Bourgondië en het getijdenboek van Simon de Varie.
Ook vind je in de collectie veel Middelnederlandse handschriften. Ongeveer de helft van de handschriften is geheel of gedeeltelijk in de volkstaal geschreven. Sommige van deze handschriften zijn uitgebreid versierd, zoals het boek met de unieke Beatrijs en de handschriften van Jacob van Maerlants Der naturen bloeme.
Meer dan 100 middeleeuwse handschriften in de collectie zijn van liturgische aard: ze zijn gemaakt voor gebruik in de katholieke eredienst. Deze handschriften zijn allemaal in het Latijn. Het gaat om boeken voor het koorgebed of de mis. Ook evangelieboeken horen bij de liturgische handschriften.
Geschiedenis van de collectie middeleeuwse handschriften
De KB is opgericht in 1798. De KB bewaart veel middeleeuwse handschriften al sinds dat moment. Deze boeken komen uit de voormalige Stadhouderlijke Bibliotheek. Waardevolle aanwinsten verkreeg de bibliotheek met de verzamelingen van Joost Romswinckel (1807), Jacob Visser (1809), Joseph Désiré Lupus (1823) en Georges-Joseph Gérard (1832). Daardoor heeft de KB een grote middeleeuwse collectie, met handschriften die gemaakt zijn in een groot deel van Europa.
Sinds het midden van de 19e eeuw is de collectie vooral aangevuld met Noord-Nederlandse getijdenboeken. De collectie wordt nog steeds uitgebreid. De laatste jaren ligt de nadruk minder op het verwerven van rijkversierde handschriften, en meer op het verzamelen van stukken van nationaal cultureel of boekhistorisch belang.
Toegankelijkheid van de collectie middeleeuwse handschriften
De collectie vind je via de KB-catalogus en via de website Medieval Manuscripts in Dutch Collections. De afbeeldingen uit de verluchte handschriften zijn vindbaar via Medieval Illuminated Manuscripts. Handschriften kunnen worden ingezien in de leeszaal Bijzondere Collecties. De liturgische handschriften zijn uitvoeriger beschreven in een gedrukte catalogus.
Meer lezen over onze middeleeuwse handschriften?
Boeken
- Boeren, P.C. (red.). Catalogus van de liturgische handschriften van de Koninklijke Bibliotheek. KB, 1988.
- Korteweg, A.S. & Chavannes-Mazel, C.A. Schatten van de Koninklijke Bibliotheek. Acht eeuwen verluchte handschriften. Tentoonstellingscatalogus. KB, 1980.
- Vlist, E. van der. Schitterende schatten. Verluchte handschriften in de Koninklijke Bibliotheek. Bekking & Blitz Uitgevers, 2011.