Der Kampf im Westen: oorlogspropaganda door een stereobril
In een magazijn van een nationale bibliotheek staan niet alleen boeken met een fijne inhoud. Er staan ook boeken in die je het stempel ‘fout’ kunt geven, zoals boeken met oorlogspropaganda. Soms is er met die propaganda iets opmerkelijks aan de hand. Als er foto’s bij zitten die je kunt bekijken met een stereoscopische bril bijvoorbeeld, waardoor je ze in 3D kunt zien. Ontdek meer over dit opmerkelijke object in onze collectie.
In 1940 kwam het boek Der Kampf im Westen uit, De strijd in het westen. Dit werd gepubliceerd in opdracht van het Duitse leger. Dat was trots op wat het allemaal bereikt had in korte tijd. Achtereenvolgens had het Polen, Denemarken, Noorwegen, Nederland, België en Frankrijk veroverd. Dat zelfs het grote en machtige Frankrijk zo snel verslagen was, gold als een enorme overwinning voor de Duitsers. Zij voelden zich militair oppermachtig en lieten dat weten ook. In 1940 en 1941 verschenen vele boeken en tijdschriften waarin de succesvolle Duitse militaire operaties beschreven werden. Der Kampf im Westen is daar een voorbeeld van.
Stereoscopische fotografie in Der Kampf im Westen
Wat Der Kampf im Westen bijzonder maakt, is dat het niet alleen tekst en plaatjes bevat. In de extra dikke boekomslag zijn tientallen stereoscopische foto’s opgeborgen. En een speciale bril om deze foto’s mee te bekijken.
Stereoscopische fotografie is een manier om een foto in 3D te bekijken die al sinds de 19e eeuw bestaat. Stereoscopische foto’s worden gemaakt met een speciale camera met twee lenzen. Die lenzen zitten ongeveer even ver van elkaar als de ogen van een mens. De camera maakt 2 foto’s tegelijk die hetzelfde lijken, maar heel licht verschillen door de afstand tussen de lenzen. Als je nu met elk oog naar 1 zo’n foto kijkt, denken je hersenen dat ze het beeld in 3D zien. Daarvoor is die speciale bril nodig.
Stereoscopische fotografie werd vooral als leukigheidje toegepast. Bijvoorbeeld bij toeristische foto’s van mooie gebouwen of berglandschappen. Of bij pikante plaatjes van blote dames of heren. En in dit geval dus ook als oorlogspropaganda: om in 3D te laten zien hoe goed het Duitse leger wel niet was.
Het eerste gedeelte van de foto's toont Duitse militairen tijdens oefeningen en laat vooral de georganiseerdheid en kracht van het Duitse leger zien. De tweede helft van de foto's toont beelden van de werkelijke strijd: Duitse troepenverplaatsingen, verwoeste steden en voertuigen, Britse en Franse krijgsgevangenen. Bij die laatste foto's toont zich ook het nazistisch karakter van dit boek: Bij foto's van uit Algerije afkomstige Franse krijgsgevangen worden racistische bijschriften geplaatst.
De uitgever en schrijver van Der Kampf im Westen
Der Kampf im Westen werd uitgegeven door Raumbild Verlag uit München. Deze uitgeverij was gespecialiseerd in stereoscopische uitgaven. Vóór de Tweede Wereldoorlog waren deze heel populair. Raumbild verzorgde toen vooral toeristische en erotische publicaties. Maar tijdens de opkomst van het nationaalsocialisme in Duitsland ging de uitgeverij steeds meer politieke en propagandistische werken uitgeven.
Zo werkte Raumbild samen met filmmaakster Leni Riefenstahl aan een stereoscopisch fotoboek over de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn. Ook maakte Raumbild verschillende boeken in samenwerking met Hitlers hoffotograaf Heinrich Hoffmann. Tijdens de oorlog gaf uitgeverij Raumbild steeds minder uit. Mooie plaatjesboeken hadden even geen voorrang. Na de oorlog gaf de uitgeverij nog wat boeken uit, maar in 1952 ging ze failliet.
De auteur van Der Kampf im Westen, generaal Hasso von Wedel, was het hoofd van de propaganda-afdeling van het Duitse leger. Hij schreef tussen 1939 en 1944 een hele serie boeken over alle veldslagen van het Duitse leger. Der Kampf im Westen was dus regelrechte Duitse oorlogspropaganda. Zowel de uitgeverij als de auteur van dit boek kunnen we zien als nazistisch.
Duitse oorlogspropaganda in de collectie
De KB verzamelt niet alleen alle boeken, kranten en tijdschriften die in Nederland gemaakt worden, maar ook alle buitenlandse boeken die over Nederland gaan. Dit Duitse propagandaboek gaat voor een groot gedeelte over de Duitse aanval op Nederland in mei 1940. Het levert interessante informatie op over hoe het Duitse leger destijds tegen de strijd in Nederland en tegen ons leger aankeek bijvoorbeeld. Daarom hebben wij dit boek in onze collectie, net als een aantal andere Duitse boeken over dit onderwerp. Ook is dit boek natuurlijk bijzonder vanwege de bril en de stereoscopische foto’s.
Hoe kun je het boek en de foto’s bekijken?
Het boek Der Kampf im Westen bevindt zich in de Bijzondere Collectie van de KB. Zowel de bril als de foto’s zijn heel kwetsbaar en kunnen door onzorgvuldig gebruik snel beschadigen. Je kunt dit boek aanvragen onder catalogusnummer: KW 2299 G 6. Je kunt het daarna inzien in de Leeszaal Bijzondere Collecties van de KB.
