De nieuwe rijschool
De nieuwe rijschool uit 1856 is het oudst bekende beweegbare prentenboek dat in Nederland is gemaakt. Kinderen konden de gekste combinaties maken met de losse onderdelen: de kop van een leeuw met de achterkant van een kameel of een ruiter met de broek van een clown.
Inhoud van De nieuwe rijschool
Het prentenboek bevat 12 pagina’s met rijmende teksten. Voorin vind je een voorwoord van de schrijver, A. van der Hoop Juniorszoon. Maar de teksten zijn niet het belangrijkste. Het boek bevat 6 gekleurde lithografieën (steendrukken) van Hendrik Scheeve, waarop verschillende ruiters en rijdieren staan. Ze bestaan voor een deel uit losse onderdelen, die je kunt verwisselen. In totaal kun je 36 dieren samenstellen en 26 ruiters. Dat levert maar liefst 936 verschillende combinaties op. Je kunt de onderdelen met insteeklipjes in sneetjes in de pagina steken.
Wat maakt De nieuwe rijschool zo bijzonder?
De nieuwe rijschool is het vroegste voorbeeld van een kinderboek in Nederland met onderdelen die kunnen bewegen. Het was in die tijd heel bijzonder dat je een grap kon uithalen met het insteken en combineren van de verschillende onderdelen van de platen.
Bekijk het digitale topstuk De nieuwe rijschool
Hoe is De nieuwe rijschool gemaakt?
De losse onderdelen van De nieuwe rijschool zijn met de hand uitgesneden. Toen de KB het prentenboek kocht, was het niet gebonden. Ook zijn er geen gaatjes van bindwerk te zien. We denken daarom dat de bladen altijd los hebben gezeten. De bladen met tekst erop zijn gedrukt op papier van lichtere kwaliteit dan de bladen met gekleurde lithografieën.
Hoe is De nieuwe rijschool bij de KB terechtgekomen?
Voor zover bekend is het KB-exemplaar van De nieuwe rijschool het enige dat bewaard is gebleven. De KB heeft De nieuwe rijschool in 2007 aangekocht op een veiling. Op dat moment was er niets bekend over waar het werk vandaan kwam, alleen dat het familiebezit was geweest. Inmiddels heeft de verkopende partij, meneer O.J.J. Cluysenaer, verteld dat het prentenboek uit de bibliotheek van zijn grootvader komt, mr. J. Witkop.
Wie was de vorige eigenaar van De nieuwe rijschool?
Deze meneer Witkop was een verzekeraar in Rotterdam. Hij kocht De nieuwe rijschool waarschijnlijk in de jaren 30 van de 20e eeuw op een veiling. De heer Witkop ging vaak naar veilingen in Den Haag en Rotterdam. Daar verzamelde hij materialen op allerlei gebieden: van Chinees porselein en meubels tot schilderijen van de Haagse School en boeken. In de jaren 50 mochten zijn kleinkinderen de boeken inkijken. Ze mochten er zelfs mee spelen. Zijn kleinzoon begreep pas later hoe bijzonder dat was.
Hoe is De nieuwe rijschool gerestaureerd?
De nieuwe rijschool was bij aankomst in de KB in redelijke staat. Om het boek zo goed mogelijk te kunnen bewaren, is het behandeld in het restauratieatelier van de KB. We hebben een paar vlekken uit het papier gehaald en vouwen weer vlak gemaakt. Scheuren en rafelranden hebben we geplakt en verstevigd. Op die manier hebben we ook een paar insteeklipjes van de losse onderdelen hersteld. Het boek heeft nu een beschermende omslag van zuurvrij karton. Hierop staat hoe je met dit kwetsbare boek moet omgaan.
Facsimile-uitgave van De nieuwe rijschool
In september 2016 is De nieuwe rijschool opnieuw uitgebracht. We noemen dat een facsimile-uitgave. Verzamelaar Aernout Borms en papierkenner Kees Moerbeek namen het initiatief. Zij werkten daarbij samen met de KB. De facsimile wordt samen met een begeleidend boekwerk geleverd in een beukenhouten doos. De oplage is 100 exemplaren.
Hoe kun je het werk inzien?
De nieuwe rijschool kun je inzien in de leeszaal van de Bijzondere Collecties. Je kunt het werk aanvragen via de catalogus via signatuur KW 2281 A 136. Je kunt het ook bekijken op de site als digitaal topstuk. Ook is er een facsimile gemaakt. De afbeeldingen zijn te vinden op Wikimedia Commons.
Meer topstukken
