Kleine gedigten voor kinderen
Kleine gedigten voor kinderen is een bundel met gedichten die speciaal voor kinderen geschreven zijn. In de 18e eeuw was dat heel vernieuwend. Deze gedichten verschenen tussen 1778 en 1782. Ze zijn geschreven door rechtsgeleerde Hieronymus van Alphen.
Van Alphen schreef meestal serieuze teksten over godsdienst of literatuur. Maar toen zijn vrouw stierf in het kraambed, zocht Van Alphen een manier om zijn kinderen te vermaken. Kleine gedigten voor kinderen was het gevolg. Opvallend is wel dat Van Alphen in het begin zijn gedichten niet ondertekende. Verwachtte hij er niet veel van? Of wilde hij als serieus man niet bekendstaan om zijn kinderversjes?
Van Alphen publiceerde zijn gedichten in drie bundels: Proeve van kleine gedigten voor kinderen, Vervolg der kleine gedigten voor kinderen en Tweede vervolg der kleine gedigten voor kinderen. Eerst deed hij dat zonder illustraties, maar al snel voegde hij gravures toe.
De uitgave die de KB heeft, komt uit 1783. De uitgave is samengesteld uit deze bundels. Het is een bijzondere uitgave, omdat we weten wie de illustraties heeft ingekleurd. Een tante deed dit speciaal voor haar neefje tussen 1823 en 1840. Ze deed dat met veel oog voor detail.
Bekijk Kleine gedigten voor kinderen online
Hoe kwam Kleine gedigten voor kinderen bij de KB terecht?
De uitgave van Kleine gedigten voor kinderen die KB-topstuk werd, was eerst eigendom van de familie Carp-Douwes. Dit was een familie uit de vriendenkring van Hieronymus van Alphen. Deze familie heeft de gekleurde bladen toegevoegd. Daarna is er een nieuwe band om de bundel gezet. Deze band heeft gele schutbladen. Op 1 van de schutbladen staat de naam van een nieuwe eigenaar: M. Jorissen. De bundel is daarna altijd privébezit geweest. In juni 2010 kon de KB de bundel kopen op een veiling van Van Stockum in Den Haag.
Van Alphen en de tijdsgeest
Illustratie uit Kleine gedigten voor kinderen. We denken dat we Van Alphen zien die zelf de bundel aan zijn kinderen geeft.
De gedichten van Van Alphen passen in de tijdsgeest van het midden van de 18e eeuw. Vóór die tijd worden kinderen gezien als kleine volwassenen. Daarna ontwikkelen filosofen die een ander beeld van kinderen. Ze hebben een eigen wereld, die echt anders is dan de wereld van volwassenen. Van Alphens gedichten zijn de eerste teksten in het Nederlands die speciaal voor kinderen geschreven zijn. Ze bevatten meestal een wijze les, maar die is niet streng. Van Alphen is een vriendelijke jonge vader, die begrip heeft voor de leefwereld van zijn kinderen.
De pruimeboom: het bekendste versje uit Kleine gedigten voor kinderen
Pagina uit topstuk Kleine gedigten voor kinderen met het gedicht 'De pruimeboom'.
Een van de bekendste versjes uit Kleine gedigten voor kinderen is ‘De pruimeboom', met als beginzin 'Jantje zag eens pruimen hangen’. Het gedicht laat zien dat Van Alphen de kinderen goedgezind is: Jantje wordt beloond, omdat hij geen pruimen steelt.
Hoe kun je Kleine gedigten voor kinderen inzien?
Kleine gedigten voor kinderen staat online als topstuk, maar is ook in te zien in de KB (aanvraagnummer KW 2220 G 15). Je kunt het werk aanvragen via de KB-catalogus en bekijken in de leeszaal van Bijzondere Collecties. In de catalogus vind je ook latere drukken van het werk. In DBNL en Delpher kun je andere uitgaven van de bundel lezen. In Wikimedia Commons staan alle pagina’s uit het topstuk in hoge resolutie.
