Short-Title Catalogue Netherlands (STCN)
Welke boeken verschenen in Nederland in de 17e eeuw? Hoe vaak werden dat ene schoolboekje of die populaire ridderroman herdrukt? Zijn er nog exemplaren van bewaard gebleven en waar vind ik die? Het staat in de Short-Title Catalogue Netherlands (STCN): de nationale bibliografie van Nederland tot 1801. Het is een catalogus waarin je gegevens vindt over bijna alle werken die ooit gedrukt zijn in Nederland of in de Nederlandse taal. Het bestand is gebaseerd op een jarenlange samenwerking met erfgoedbibliotheken in binnen- en buitenland en groeit nog elke dag.
Wat vind je in de STCN?
Logo van de STCN
In de STCN vind je beschrijvingen van ruim 224.000 werken die tussen 1460 en 1801 in Nederland of in de Nederlandse taal gedrukt zijn. Deze titels zijn nu nog in een of meerdere exemplaren bewaard gebleven in een Nederlandse of Europese erfgoedbibliotheek (in totaal 650.750 exemplaren). Ook die informatie vind je terug in de STCN.
De STCN wordt samengesteld op basis van collecties in binnen- en buitenland. Alle titels zijn met het boek in de hand – in autopsie – beschreven. Beschrijvers leggen gedetailleerde gegevens vast: behalve de titel van het boek en de auteur(s) ook gegevens over de drukker, de taal, het formaat, de opbouw (collatie) en typografische kenmerken. Ook krijgt elke titel een unieke ‘vingerafdruk’. Daarmee kun je verschillende drukken makkelijk uit elkaar houden of werken zonder titelpagina identificeren. De beschrijvingen worden daarna nog gecontroleerd door redacteurs van de KB. Daardoor is de kwaliteit van de data heel groot. Zo is de STCN in de loop van meer dan 40 jaar uitgegroeid tot een belangrijk instrument voor onderzoekers.
Het bestand groeit nog dagelijks, onder meer via grote internationale samenwerkingen als het project Unlocking the Fagel Collection met Trinity College Dublin. Omdat sommige categorieën publicaties nog niet uitgebreid in de STCN beschreven zijn, krijgen die in de toekomst meer aandacht. Dat zijn incunabelen en postincunabelen (boeken tot 1540), plano’s (eenbladdrukken) en drukwerk dat vooral in archieven te vinden is, zoals ambassadeursbrieven, lokale overheidspublicaties en lokaal gelegenheidsdrukwerk. Kranten worden niet beschreven in de STCN; historische kranten zijn wel raadpleegbaar via de KB-dienst Delpher.
Doelgroep van de STCN
De STCN is een onderzoeksinstrument voor iedereen die bezig is met Nederlands historisch drukwerk. Denk bijvoorbeeld aan historici, literatuurwetenschappers, bibliothecarissen, onderzoekers, studenten en verzamelaars. Studenten en onderzoekers vinden er betrouwbare informatie over boeken en hun makers en waar de boeken nu nog te vinden zijn. Verzamelaars en handelaren kunnen anonieme drukken identificeren. Bibliotheken gebruiken de database om hun eigen catalogus aan te vullen of om te bepalen welke titels voorrang krijgen bij digitalisering.
Doel van de STCN
Uniek Nederlands drukwerk in de Fagel Collectie in Dublin: Cronijck almanach ofte iournael. Amsterdam, C. Claesz [1585] (STCN ID 435633473)
De STCN is een belangrijke dienst van de KB, die wordt ingezet voor 4 doelen:
- Nationale biografie. Als nationale bibliografie geeft de STCN een groeiend en steeds vollediger overzicht van boeken die tot 1801 in Nederland zijn verschenen of in de Nederlandse taal zijn gedrukt. Ook dragen we zorg voor thesauri (systematische namenlijsten) van vroegmoderne uitgevers en auteurs.
- Toegankelijk gedrukt erfgoed. Boeken zijn cultuurdragers. Met de STCN-beschrijvingen wordt het bewaren, beheren en beschikbaar stellen van een groot en belangrijk stuk Nederlands en Europees cultuurhistorisch erfgoed mogelijk gemaakt.
- Wetenschappelijk instrument. Dankzij goede zoekmogelijkheden en beschrijftechnieken is het STCN-bestand een wetenschappelijk instrument voor elke vorm van historisch onderzoek. De rijke dataset wordt ook vaak gebruikt bij grootschalig data-onderzoek.
- Hergebruik van metadata. De metadata van de STCN worden ook vaak ingezet voor het verbeteren van metadata bij andere instellingen en voor het leveren van metadata bij digitalisering. De volledige set is te vinden op data.bibliotheken.nl. De linked dataset is te doorzoeken via de zoektaal SPARQL.
Impact van de STCN
De STCN is een belangrijk instrument voor onderzoek. Met de STCN zorgt de KB ervoor dat er betrouwbare informatie over Nederlandse publicaties beschikbaar is voor iedereen in Nederland en daarbuiten. De database is daarom gratis te gebruiken. De STCN wordt veel gebruikt in onderzoek en universitair onderwijs.
De STCN is belangrijk in het bibliotheeknetwerk. Nederlandse bibliotheken gebruiken de STCN om hun gedrukte erfgoed beter vindbaar te maken. Ook wordt de dataset vaak geleverd aan partners in het buitenland.
Netwerkpartners
De STCN is het product van een decennialange samenwerking tussen de KB en bibliotheken in binnen- en buitenland. De database wordt sinds 2023 gehost op de website van het Consortium of European Research Libraries (CERL), waar ook andere gespecialiseerde bibliografiëen zoals de ISTC (Incunabula Short Title Catalogue) van de British Library een plek hebben. Samen werken we aan de technische doorontwikkeling van de dienst. Ook inhoudelijk wordt er samengewerkt: middels kleine en grote projecten worden continu nieuwe collecties Nederlandse oude drukken toegevoegd. Daarnaast bezoeken de STCN-redacteuren van de KB regelmatig bibliotheken om hun nieuwe aanwinsten te beschrijven. Ook trainen ze lokale medewerkers, vrijwilligers en stagiaires, zodat die zelf aan de slag kunnen in de STCN. Hieronder vind je een overzicht van onze belangrijkste partners:
