In deze columnreeks maakt de nieuwe Algemeen directeur Wilma van Wezenbeek kennis met de KB. Achter de schermen leert ze werknemers kennen die belangrijk werk verrichten dat niet altijd bij iedereen bekend is. Vaak op indrukwekkende schaal. Vandaag: hoe bibliotheken er aan bij kunnen dragen dat alle Nederlanders mee kunnen doen in de steeds sneller digitaliserende samenleving.
Tekst gaat verder onder de video.
Veilig online zijn. Dat is niet zo vanzelfsprekend. Hoe herken je nepnieuws bijvoorbeeld? En de gevaren van AI? En de kansen? Je veilig en weerbaar online kunnen bewegen is onderdeel van wat we digitaal burgerschap noemen. In Nederland zijn er 96 bibliotheekorganisaties die activiteiten hierover aanbieden. Via een landelijk programmateam onder aanvoering van de KB kunnen zij hier financiering voor aanvragen.
Ik sprak erover met Marjolein Oomes, programmanager digitaal burgerschap. Ze leidt het programmateam dat bestaat uit vertegenwoordigers van openbare bibliotheken, POI’s (provinciale instellingen die bibliotheken ondersteunen) en de KB. Samen stellen zij bibliotheken in staat hun rol rond dit belangrijke thema op te pakken.
“Digitaal burgerschap is breed”, vertelt Marjolein terwijl we samen thee drinken. “Het gaat over AI, nepnieuws, maar ook over burgerwetenschap, over mee kunnen doen aan de democratie. En over cyberweerbaarheid. Wist je dat in 2023 2,2 miljoen Nederlanders slachtoffer waren van online criminaliteit? In allerlei vormen: oplichting, online pesten, stalken. En het kan iedereen overkomen, mij net zo goed. Met het programma helpen we bibliotheken met deze onderwerpen aan de slag te gaan, zodat zij op hun beurt de bewoners in hun werkgebied kunnen helpen. Bibliotheken kunnen bij het programmateam financiering aanvragen, beschikbaar gesteld door Stichting Pica. Ook bieden we inspiratie voor deze bibliotheken.”
Inspiratiegidsen
Marjolein laat mij inderdaad twee prachtige inspiratiegidsen zien. Een over AI en de meest recente over cyberweerbaarheid. “Hierin staan activiteiten die bibliotheken kunnen organiseren, informatie over handige tools, tips over sprekers, websites, boeken, podcasts, ga zo maar door. Bibliotheken hoeven niet alles zelf uit te vinden als ze met het onderwerp aan de slag willen, er wordt al heel veel gedaan in het netwerk.”
Bibliotheken en POI's
“Zo’n gids kunnen we ook alleen maken met input uit het netwerk,” vertelt Marjolein. “Bibliotheken en POI’s weten wat werkt en wat niet. In de gids over cyberweerbaarheid kun je bijvoorbeeld lezen over een actiedag tegen cybercriminaliteit in Oost-Nederland. 19 bibliotheken deden hier onder leiding van hun POI, Rijnbrink, aan mee; in samenwerking met de politie. Er was onder andere een inloopspreekuur met een wijkagent, een workshop over veilig online bankieren en een cyberbingo. Een prachtig voorbeeld van hoe bibliotheken mensen kunnen helpen. We praten inmiddels met de landelijke politie over hoe bibliotheken ook elders in het land kunnen bijdragen aan zo’n campagne.”
Deskundigheidsbevordering
Marjolein vertelt dat het programma dat zij runt ook aan deskundigheidsbevordering doet. “Voor kleine bibliotheekorganisaties is het vaak lastig om iemand vrij te maken voor digitaal burgerschap. Voor deze organisaties is er een speciale financieringsregeling die dit mogelijk moet maken. En we bieden trainingen aan. Veel van die trainingen staan ook in ons zogeheten leerlandschap; een overzicht van trainingen die bibliotheekmedewerkers kunnen volgen.”
Wanneer is het programma geslaagd? “Als er geen ongelijkheid meer is in Nederland op dit gebied, als iedereen op digitaal vlak de kansen kan benutten. Want het gaat tegenwoordig veel over de risico's die we er lopen, maar laten we niet vergeten dat er online juist ook veel moois mogelijk is. En vanuit het programma hopen we natuurlijk dat het voor alle bibliotheekorganisaties vanzelfsprekend wordt om hieraan mee te werken.”
Hoe mooi zou het zijn als alle 133 Nederlandse bibliotheekorganisaties meedoen? Dus, bibliotheken die meelezen: op 13 januari start een nieuwe aanvraagronde voor financiering.
