Edelmancollectie of Amerikaanse kinder- en jeugdboeken over Nederland

De collectie bevat 248 Amerikaanse kinder- en jeugdboeken, uit de periode 1874 tot 2006. De boeken geven een beeld van Nederland zoals Amerikanen ‘Holland’ graag verbeeld wilden zien. Ze bevatten illustraties van mensen in klederdracht, molens, tulpenvelden, Sinterklaas, Peter Stuyvesant en New Amsterdam in bijzondere vormgeving en heldere kleuren. Het Holland-beeld in de boeken die aan de KB zijn overgedragen is traditioneel en stereotiep, maar daarom niet minder boeiend. 

In het CBK vind je deze kinderboeken als je zoekt op ‘Edelmancollectie’. Daarnaast bevat de collectie tientallen boeken voor volwassenen, waaronder kookboeken en naslagwerken. Deze zijn in de KB-catalogus te vinden als je zoekt op ‘Edelmancollectie’.

Bijvoorbeeld Hans Brinker

De Edelmancollectie bevat maar liefst 36 verschillende edities van het in Amerika beroemd geworden boek Hans Brinker or The silver skates, dat in 1865 is geschreven door Mary Mapes Dodge. In dat boek wordt ook kort verteld over een naamloze jongen die een overstroming weet te voorkomen door zijn vinger in een dijk te steken. Dat reddingsverhaal werd iconisch en mensen koppelden de naam van het jongetje met zijn vinger in de dijk aan de naam van de hoofdpersoon van het boek, Hans Brinker, waardoor Hans Brinker foutief in ons collectief geheugen verankerd is geraakt als ‘het jongetje dat zijn vinger in de dijk stak’.

De collectie werd in 2004 geschonken door Hendrik Edelman aan de KB. De Nederlander Hendrik Edelman was professor emeritus aan de Rutgers Universiteit  in New Jersey. Hij verzamelde Amerikaanse boeken over de relatie Nederland en de Verenigde Staten van Amerika, waaronder kinder- en jeugdboeken uit de 19e en 20e eeuw. 

Het materiaal geeft een verrassend inzicht in de wijze waarop in Amerika de beeldvorming van Nederland heeft plaatsgevonden en nog steeds plaatsvindt. Daarbij wordt duidelijk dat het typisch Nederlandse imago, dat is opgebouwd uit tulpen, molens, klompen en kaas,  in feite in de Verenigde Staten is ontstaan. Saskia de Bodt schreef op basis van deze collectie het rijk geïllustreerde boek Kinderen van Holland: het beeld van Nederland in Amerikaanse kinderboeken.

In het 3e kwart van de 19e eeuw ontstond in de Verenigde Staten een curieuze stroming. De directe aanleiding vormde de viering, in 1876, van het 100-jarige bestaan van de VS. Bekende en minder bekende, rijke en minder rijke Amerikanen beweerden dat de Nederlandse Republiek, die ze liefkozend Holland noemden, de "moeder van Amerika” was. 

Een stroom Amerikaanse kunstenaars reisde naar Volendam, Edam, Katwijk, Zeeland of de Veluwe om er de laatste overblijfselen van een voorbije wereld te schilderen. Amerikaanse toeristen kwamen met eigen ogen zien waar Hans Brinker woonde. Deze merkwaardige periode in de Amerikaanse geschiedenis zou bekend worden onder de naam "Holland - Mania" (Holland - gekte). Er was kortom veel interesse voor Holland en alles wat Hollands was. De Edelmancollectie sluit hier op aan.

De beschrijvingen van de kinder- en jeugdboeken zijn te vinden in het Centraal Bestand Kinderboeken via ‘alle woorden’ Edelmancollectie. De beschrijvingen van álle boeken, ook voor volwassenen, vind je in de KB-catalogus als je zoekt op ‘Edelmancollectie’. De boeken kunnen via de KB-catalogus worden aangevraagd voor inzage in de leeszaal van Bijzondere Collecties. 

De kinderboeken en naslagwerken worden niet aan KB-leden uitgeleend, wel kunnen bibliotheken en musea aanvragen doen voor bruiklenen uit de Edelmancollectie voor tentoonstellingen.