Kinderboeken

De collectie kinderboeken in het kort

  • Inhoud: verzameling gedrukte werken voor kinderen, waaronder kinderboeken en kindertijdschriften, van de 16e eeuw tot heden plus naslagwerken over jeugdliteratuur.
  • Omvang: ongeveer 255.000 kinderboeken en -tijdschriften en 12.000 naslagwerken.
  • Toegang: ter inzage in de KB. Ook zijn er veel gedigitaliseerde versies beschikbaar via de KB-catalogus en het Centraal Bestand Kinderboeken (CBK).
  • Meer informatie: Karin Vingerhoets.
     

Inhoud van de collectie

Je vindt in de grote collectie Kinderboeken klassiekers als Jantje zag eens pruimen hangen van Hieronymus van Alphen en Sint Nikolaas en zijn knecht van Jan Schenkman. Ook zijn er onder andere vergeten reclameboekjes, talloze sprookjesuitgaven, bekende kindertijdschriften, kinderbijbels, kleurrijke prentenboeken, spannende jongensboeken, romantische bakvisromans en wel 100 drukken van Dik Trom te vinden.

Oude kinderboeken geven een interessant beeld van hun tijd. Bovendien zijn kinderboeken vaak prachtig geïllustreerd en dragen de platen ook veel informatie over. Prentenboeken, kinderverhalen en jeugdboeken zijn een bron van studie en vermaak voor onderzoekers en liefhebbers van oude kinderboeken en jeugdliteratuur. We ondersteunen dit met interessante Nederlandse en buitenlandse naslagwerken en tijdschriften over kinderboeken en jeugdliteratuur. Een groot deel van de oude kinderboekencollectie is gedigitaliseerd.

  • Illustratie uit Hieronymus van Alphen, Kleine gedigten voor kinderen, 1783. Dit exemplaar bevat handgekleurde illustraties en bekende gedichtjes als ‘Jantje zag eens pruimen hangen’ en ‘Het vrolijk leeren’.

Achtergrond van de kinderboekencollectie

De KB-kinderboekencollectie is vooral gericht op Nederlandstalige kinderboeken die hier gepubliceerd zijn en buitenlandse vertalingen daarvan, plus buitenlandse kinderboeken óver Nederland. De collectie bevat bijvoorbeeld nijntje in tientallen vertalingen en Amerikaanse kinderboeken vol tulpen en windmolens uit de ‘Hollandmania’. Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience in Antwerpen bewaart Vlaamse kinderboeken. Die vind je niet bij ons.

Al sinds het vroegste begin van de KB waren er kinderboeken in de collectie aanwezig, maar in de 19e eeuw verzamelden we ze nog niet actief. In de eerste helft van de 20e eeuw kwamen enkele grote verzamelingen binnen, waaronder Agatha, Waller en Boekenoogen. Vanaf de jaren 60 werd de collectie doelbewust aangevuld met onder andere bekroonde kinderboeken en topstukken uit de verzameling van C.F. van Veen. Vanaf 1974 ontvangt de KB rechtstreeks van uitgevers veel Nederlandse kinderboeken in het kader van het Depot van Nederlandse Publicaties.

In 1997 werd de grote collectie Boek en Jeugd door het NBLC overgedragen aan het Letterkundig Museum (nu Literatuurmuseum). Het museum gaf de collectie van circa 75.000 banden in langdurige bruikleen aan ons en in 2021 werd het ons eigendom. De kinderboekencollectie groeit nog elke dag dankzij schenkingen van verzamelaars, uitgevers en partnerinstellingen, en door aankopen via veilingen en antiquariaten.

  • Roodkapje, Gebr. Belinfante [1865]. Vroeg pop-upboek met 8 litho’s van elk 3 onderdelen, die door lintjes verbonden zijn en rechtop gezet kunnen worden.

Hoe is de collectie toegankelijk?

De KB-kinderboekencollectie is opgenomen in de KB-catalogus en in het Centraal Bestand Kinderboeken (CBK). Het CBK is de grootste en handigste online catalogus voor Nederlandstalige kinderboeken. Via de uitgebreide zoekmogelijkheden ondersteunt het CBK onderzoek naar bijvoorbeeld publicatiegeschiedenis van een boek, de studie van bepaalde onderwerpen in jeugdliteratuur, specifieke genres, of publicaties uit een bepaalde periode. Het CBK wordt dagelijks aangevuld met nieuwe beschrijvingen en linkjes naar digitale versies van kinderboeken die beschikbaar zijn in Delpher, DBNL en Google Books

Collectiestukken kun je via de KB-catalogus aanvragen en bekijken in de algemene leeszaal of in leeszaal Bijzondere Collecties. De referentiecollectie van naslagwerken en tijdschriften over jeugdliteratuur is deels op papier en deels digitaal toegankelijk. Papieren exemplaren pak je zelf uit de kast in de leeszaal Bijzondere Collecties of vraag je aan via de KB-catalogus. De kinderboeken en naslagwerken worden niet aan KB-leden uitgeleend, wel kunnen bibliotheken en musea aanvragen doen voor bruiklenen uit de collectie voor tentoonstellingen.

Schenken van kinderboeken

Hoewel de KB-kinderboekencollectie heel groot is, ontbreken er nog steeds veel publicaties. Schenkingen van Nederlandstalige kinderboeken en jeugdtijdschriften die we nog niet hebben, zijn daarom zeer welkom. Ook buitenlandse vertalingen van Nederlandse publicaties nemen we op. Je kunt in de KB-catalogus of in het CBK kijken of we de publicaties die je wilt schenken al hebben. 

Wil je kinderboeken of jaargangen van jeugdtijdschriften, die in goede staat zijn en die nog niet in de KB-kinderboekencollectie aanwezig zijn, aan ons schenken? Heel fijn! We horen het graag via een mail met detailinformatie aan collectiespecialist @email of aan de schenkingenmailbox @email. Kinderboeken die onaangekondigd worden opgestuurd of aan de balie worden afgegeven, kunnen we helaas niet verwerken. Hier vind je meer informatie over schenkingen
 

Literatuur

Boek

  • Kok, J. & Vingerhoets, H. Kinderboeken en centsprenten in de Koninklijke Bibliotheek (KB): vijftien jaar groei van Nederlands erfgoed. Koninklijke Bibliotheek, 2013.