Vriendenaankoop: Getijdenboek Zwarte-ogen-meesters uit 1490
Dankzij donaties van de Vrienden van de KB konden wij een getijdenboek uit 1490 aankopen. Een topstuk, want de miniaturen in het werk zijn van uitzonderlijk hoge kwaliteit. Ze zijn gemaakt door de zogenaamde Zwarte-ogen-meesters. Hoe kwam de KB aan dit boek? En waarom is het belangrijk voor de Nederlandse kunstgeschiedenis?
Bekijk het boek online
Wat is dit voor boek?
Een getijdenboek bevat gebeden, psalmen en andere teksten die katholieke leken op vaste tijdstippen (‘getijden’) opzeggen. Eind 1979 dook dit bijzondere getijdenboek op bij veilinghuis Sotheby’s in Londen. KB-conservator Anne Korteweg herkende meteen het belang van het boek voor de Nederlandse kunstgeschiedenis. De KB heeft het kunnen aankopen met financiële hulp van de Vrienden.
-
Een miniatuur uit het getijdenboek, met de arrestatie van Christus.
Het boek bevat 4 bladgrote en 13 kleinere miniaturen met religieuze voorstellingen. Ze zijn gemaakt door boekverluchters (tekenaars) uit Noord-Nederland die behoren tot de zogenaamde Zwarte-ogen-meesters. Deze naam kregen ze omdat ze donkere schaduwen aanbrachten rond de ogen van de afgebeelde personen.
Achter in het getijdenboek staat het jaartal 1490. Voor middeleeuwse handschriften is dat uitzonderlijk. Van de meeste handschriften uit deze tijd is niet precies bekend wanneer ze zijn gemaakt.
-
Een miniatuur uit het getijdenboek, met de aanbidding van het Christuskind.
Achtergrond: het Bezborodko-getijdenboek
De fluwelen pronkband die in 1859 om het boek is gezet.
In de 19e eeuw was het boek in bezit van Nikolai Alexandrovich Kushelev-Bezborodko (1834-1862), een Russische graaf. Hij liet er in 1859 een fluwelen pronkband om zetten. Naar hem wordt het boek ook wel het Bezborodko-getijdenboek genoemd. Een van de miniaturisten die erin schilderde heet daarom de Meester van het Bezborodko-getijdenboek.
Deze Bezborodko-meester is de belangrijkste, kwalitatief de beste Zwarte-Ogenmeester. Hij was actief in Holland aan het eind van de 15e eeuw en maakte zijn composities naar gedrukte prenten. Dat maakt zijn werk ook boekhistorisch gezien interessant. Daarom wilden we het werk graag aan onze collectie toevoegen.
Getijdenboek een topstuk
Direct na binnenkomst in de KB kreeg het boek een plek tussen de topstukken. Het figureerde als zodanig in de tentoonstelling Schatten van de Koninklijke Bibliotheek in 1980. Daarna is het nog aantal keer tentoongesteld. Onder andere in 2008 bij de tentoonstelling Black is beautiful. Rubens tot Dumas in de Nieuwe Kerk in Amsterdam.
Het getijdenboek is gebruikt in verschillende publicaties, vooral door de Amsterdamse kunsthistorica Klara Broekhuijsen. Zij schreef er artikelen over in 1989 en 1991, en gaf het boek een hoofdrol in haar proefschrift uit 1997, waarvan de handelseditie verscheen in 2009.
