Vriendenaankoop: drukwerk van De Blauwe Schuit
Met steun van de Vriendenvereniging kocht de KB in 2011 een set van 8 drukwerken van H.N. Werkman voor uitgeverij De Blauwe Schuit. Hiermee hebben we een aantal bijzondere werken aan onze collectie kunnen toevoegen en daarmee beschikbaar gemaakt voor studie en onderzoek.
Over het drukwerk van De Blauwe Schuit
Voorkant van Ballade van de bruiloftskinderen gedrukt met sjablonen.
Wat maakt dit drukwerk zo bijzonder?
Vooral de illustraties in het drukwerk van H.N. Werkman zijn bijzonder. Werkman maakte de kleurrijke en uitbundige afbeeldingen met gemengde technieken, grotendeels met de hand. De illustraties verschillen daardoor van exemplaar tot exemplaar. Hij gebruikte een zelfbedacht drukproces met een inktroller en had veel sjablonen nodig voor de illustraties. Ondanks de hoeveelheid werk die hij in elke illustratie stak, noemde hij ze zelf bescheiden ‘druksels’.
Daarnaast maken de omstandigheden waaronder Werkman drukwerk maakte het werk bijzonder. Uitgeverij De Blauwe Schuit werd namelijk opgericht tijdens de Tweede Wereldoorlog door Adri Buning, August Henkels en Ate Zuithoff. Zij vroegen Werkman het drukwerk uit te voeren, maar er moest dus in een moeilijke situatie worden gewerkt. Toch drukte De Blauwe Schuit in totaal 40 werken. Het drukwerk van De Blauwe Schuit wordt tegenwoordig gezien als icoon van het oorlogsdrukwerk.
Wie was H.N. Werkman?
Hendrik Nicolaas Werkman (1882-1945) was geboren in Leens en bracht zijn werkzame leven door in de stad Groningen. Hij was de vaste drukker en illustrator van uitgeverscollectief De Blauwe Schuit. Op 13 maart 1945 werd Werkman gearresteerd door de Sicherheitsdienst (de inlichtingendienst van de Duitsers). Mogelijk omdat hij ervan werd verdacht illegaal drukwerk te maken, maar de precieze reden weten we niet. Op 10 april 1945 werd hij in Bakkeveen vermoord.
Volledige collectie
Voorkant van De zee. De letters zijn gedrukt met unieke sjablonen en daarom allemaal net anders.
Sinds de aankoop van de 8 drukwerken hebben we bij de KB samen met Museum Meermanno een van de weinige volledige collecties (40 werken) van het drukwerk van De Blauwe Schuit. Werkman drukte van de meeste werken maar een klein aantal exemplaren, waardoor een volledige collectie vrij zeldzaam is. De werken die wij hebben verkeren bovendien in perfecte staat. Werkman gebruikte papiersoorten die gevoelig zijn voor onder andere vocht, waardoor het werk goed moet worden bewaard om geen schade op te lopen. Dat we de werken via antiquaar André Swertz konden aankopen was daarom een groot voorrecht.
Hoogtepunt van de drukken is een kleurige, speelse uitgave van het beroemde gedicht De Zee van H. Marsman (1942). Hier zijn in totaal maar 12 exemplaren van gedrukt.
Onderzoek naar verschillende exemplaren van de druksels
Dankzij de aanschaf van deze exemplaren is door verschillende conservatoren in de KB, met behulp van Werkman-kenners, voor het eerst onderzoek gedaan naar de verschillen tussen exemplaren van hetzelfde druksel. De werken zijn daarbij voor het eerst niet als kunstwerken bestudeerd, maar als uitgaven waarvan ook bijvoorbeeld papiersoorten en lettertypen zijn onderzocht. Er is in verschillende artikelen over gepubliceerd.
