Album amicorum van Petronella Moens
Vroeger werd een vriendenboek album amicorum genoemd. Het album van Petronella Moens is wel heel bijzonder: er staan bijdragen in van beroemde schrijvers uit haar tijd. Denk bijvoorbeeld aan Aagje Deken, Betje Wolff, Willem Bilderdijk en Hendrik Tollens.
Wat is een album amicorum?
Een album amicorum is een vriendschapsboekje, met handgeschreven teksten van vrienden en kennissen. Soms waren dat zelfs beroemde tijdgenoten. Alba amicorum bestaan al sinds de 16e eeuw. Ze werden voor het eerst gebruikt aan universiteiten in Duitsland. Nederlandse studenten namen de gewoonte om een album bij te houden over. Zij gebruikten zo’n album vooral tijdens de rondreis door Europa die veel van hen tijdens hun studie maakten. In het album verzamelden ze bijdragen van hoogleraren en medestudenten. Al snel werd het bijhouden van zo’n album een populaire bezigheid. Steeds vaker werden niet alleen studenten, maar ook letterkundigen, staatslieden en kunstenaars gevraagd hun bijdragen te leveren in een album. Het bijhouden van een album amicorum bleef tot en met de 19e eeuw erg populair.
Bekijk het album amicorum van Petronella Moens online
Margaretha Cornelia Boellaard, Portret van Petronella Moens (1762-1843). Collectie Centraal Museum Utrecht.
Wie was Petronella Moens?
Petronella Moens (1762-1843) was in haar tijd een beroemde schrijver. Ze schreef in totaal 153 boeken en gelegenheidsgedichten voor jong en oud. Dat was extra bijzonder omdat ze op haar 4e blind werd door kinderpokken.
Pietje, zoals vrienden haar noemden, was heel geliefd. Dat blijkt wel uit haar album amicorum. In dit vriendenboek verzamelde ze tussen 1786 en 1840 170 bijdragen van familieleden, kennissen en andere schrijvers. Al die stukken laten zien dat ze haar waardeerden en bewonderden. In geen enkel ander album uit deze periode vinden we bijdragen van zoveel beroemde schrijvers.
Moens vond haar album amicorum heel belangrijk. In een brief uit 1829 schreef ze aan ene F.W. Selle: ‘Ziet hier ook mijn vriendenrol [vriendenalbum], waarin ik zoo gaarne uw naam wilde hebben; dit is een pand dat ik maar zelden aan een ander toevertrouw.’
Hoe kwam het album amicorum van Petronella Moens bij de KB terecht?
Het album amicorum was lange tijd vermist. Het dook in 1988 op in Engeland. Het is nu in het bezit van de Stichting Petronella Moens. In 2001 werd het in bruikleen gegeven aan het Letterkundig Museum, nu het Literatuurmuseum. Het past echter veel beter in de verzameling alba amicorum van de KB. Daarom bewaart de KB het album.
-
Bijdrage van de Friese ambtenaar en schrijver Jacobus Scheltema, geschreven op 22 september 1809 in Amsterdam. Om Moens’ blindheid te prijzen, citeert hij de slotwoorden van Huygens' dichtstuk Oogentroost: ‘Ik spreek een heilig woord. Laat ons op 't hoogste lot zien. Blint en onblint is één. De vromen zullen God zien’. In de rest van zijn bijdrage prijst hij Moens’ deugden, succes én Friese afkomst.
Bijdrage van de Friese ambtenaar en schrijver Jacobus Scheltema, geschreven op 22 september 1809 in Amsterdam. Om Moens’ blindheid te prijzen, citeert hij de slotwoorden van Huygens' dichtstuk Oogentroost: ‘Ik spreek een heilig woord. Laat ons op 't hoogste lot zien. Blint en onblint is één. De vromen zullen God zien’. In de rest van zijn bijdrage prijst hij Moens’ deugden, succes én Friese afkomst.
Hoe kun je het album amicorum van Petronella Moens inzien?
Je kunt het album amicorum van Petronella Moens inzien in de leeszaal van de Bijzondere Collecties. Je kunt het werk aanvragen via de catalogus, via signatuur 79 L 5. Je kunt het ook bekijken op de site als digitaal topstuk. De afbeeldingen zijn te vinden op Wikimedia Commons.
Literatuur
Boeken
- Veltman-van den Bos, A.J. & Vet, J. de. Par Amitié : de vriendenrol van Petronella Moens. Nijmegen, 2009.
- Veltman-van den Bos, A.J., Petronella Moens (1762-1843) : de Vriendin van ’t Vaderland. Nijmegen, 2000.
