De KB en open science

Met open science wordt wetenschappelijk onderzoek voor de hele samenleving toegankelijk gemaakt. Dat betekent bijvoorbeeld dat de wetenschappelijke publicaties vrij toegankelijk worden gepubliceerd en door iedereen kunnen worden geraadpleegd. En onderzoeksdata worden volgens open standaarden georganiseerd, zodat ze kunnen worden hergebruikt door anderen.  

De KB is betrokken bij de open science ontwikkelingen in Nederland. Open wetenschap past bij onze ambitie om onderzoek doen voor iedereen mogelijk te maken.  

We geven open science vorm op de volgende manieren:

• We maken wetenschappelijke open access publicaties beter toegankelijk via verschillende bibliotheekdiensten.  
• We zorgen ervoor dat wetenschappelijke publicaties ook in de toekomst toegankelijk blijven.  
• We richten onze dataservices zo in dat de wetenschap ze kan gebruiken. Daarbij willen we onze data volgens de principes van open science vormgeven.
• We steunen wetenschappelijke initiatieven die tot meer open access publicaties in (vooral) de geesteswetenschappen leiden.
• We spelen een rol in de zogenaamde citizen science ontwikkelingen.  

Veel digitale wetenschappelijke publicaties staan achter een betaalmuur. Hierdoor zijn ze minder goed toegankelijk voor mensen die niet verbonden zijn aan een universiteit. Deze mensen kunnen geen gebruik maken van de toegangslicenties die de universiteit inkoopt voor haar onderzoekers en studenten.  

Met open science worden steeds meer publicaties in open access gepubliceerd. Dit betekent dat ze vrij toegankelijk zijn te raadplegen voor iedereen met een internetverbinding. Op de pagina vrij toegankelijke publicaties vinden, geven we je tips om vrij toegankelijke versies van publicaties te vinden in het steeds veranderende digitale informatielandschap.

Als zoekhulp, bieden we onze leden de Lean Library plug-in aan. Deze plug-in werkt vanuit je browser en hij spoort vrij toegankelijke versies voor je op.

In ons bronnenoverzicht hebben we een groot aantal vrij toegankelijke databases opgenomen die je helpen om naar vrij toegankelijke publicaties te zoeken.  

Overigens, als de KB zelf onderzoek publiceert, stellen onze auteurs de publicatie in open access beschikbaar via Zenodo. 

De KB slaat alle teksten op die in en over Nederland zijn uitgegeven, ofwel in een papieren of een digitale vorm. Dat gebeurt in het digitale magazijn van de KB: het (e)Depot van Nederlandse publicaties. De KB bewaart ook alle digitale publicaties van Nederlandse wetenschappelijke uitgevers. Tevens bewaart de KB de in open access gepubliceerde publicaties die in de archieven (institutional repositories) van de 13 universiteiten staan. Zo stellen we ook toekomstig gebruik veilig. 

De wetenschap is nergens zonder data. De KB heeft samen met haar netwerkpartners in het digitale erfgoed heel veel data in huis. Die maakt de KB toegankelijk voor iedereen die de collectie van de KB wil onderzoeken via bijvoorbeeld Delpher en DBNL. Via het KB Lab kunnen onderzoekers aan Nederlandse universiteiten experimenteren met datasets en tools van de KB. De KB organiseert in de komende jaren de data steeds meer volgens de open science-principes van FAIR Data: vindbaar, toegankelijk, interoperabel en herbruikbaar (findable, accessible, interoperable & reusable).

Om in de toekomst data nog beter beschikbaar te maken, neemt de KB al een tijd deel aan Clariah. Dat is een Nederlands netwerk voor onderzoekers in de geesteswetenschappen, zoals geschiedenis en talen. Binnen Clariah werken organisaties samen om digitale bronnen voor onderzoekers zo aan te bieden dat ze er makkelijk zelf mee aan de slag kunnen. Ook dit gebeurt volgens de uitgangspunten van FAIR. Ook maken we onze databestanden waarop geen rechten zitten beschikbaar via diensten van Wikimedia.  

Voor de geesteswetenschappen en de sociale wetenschappen is open access een extra grote uitdaging. Er worden veel boeken uitgebracht, waarvoor het open access publiceren lastiger lijkt dan voor tijdschriftartikelen. De KB ondersteunt daarom projecten die zorgen voor meer open access boeken, zoals de Open Library of Humanities, Punctum Books en het OAPEN Library Program. 

In citizen science, of burgerwetenschap, hebben burgers een rol in het onderzoeksproces. De KB kijkt samen met openbare bibliotheken naar de rol die zij kunnen spelen in de citizen science ontwikkelingen. Lees het whitepaper Citizen Science in de lokale bibliotheek - de bibliotheek als intermediair tussen wetenschap en samenleving over hoe deze rol eruit zou kunnen zien.  

De KB werkt samen aan open science met andere instellingen in het hoger onderwijs & onderzoek, zoals het NWO en de Nederlandse universiteiten en hogescholen. Op deze pagina lees je hier meer over.   

Meer weten?

• Openaccess.nl
• Openscience.nl
• Citizenscience.nl
• Go-Fair.org

• Steven Claeyssens
• Martijn Kleppe
• Astrid van Wesenbeeck (Chief Open Science KB)  
• Simone Kortekaas
• Heleen van Manen